Kavramlar Ansiklopedisi | Kategoriler | Konular

Yüce Allah'ın Kelamının, İsminin (İhtiva Ettiği) Mananın İçinde Olması

Yüce Allah


Yüce Allah'ın Kelamının, İsminin (İhtiva Ettiği) Mananın


İçinde Olması:


Yüce Allah'ın kelamı, isminin ihtiva ettiği mananın içinde bulunmaktadır. Çünkü
?Allah?, kemâl sıfatlarla vasıflanmış Zat'ın ismidir. Bu sıfatlardan birisi de,
?Kelâm? (=konuşma) sıfatıdır. Yine O'nun ilmi, kudreti, diri olması, işitmesi,
görmesi de mahluk (=sonradan yaratılmış) değildir.


Kur'an, O'nun kelamıdır.[1]
Kelam ise, O'nun sıfatlarından biridir. Bu kelam sıfatı, O'nun güzel
isimlerinden birisini teşkil etmektedir. Kur'an, mahluk değildir. Fakat ?Kur'an,
Allah'tan değildir? denilmez. Çünkü kelam, Allah'ın isimlerinden birisi olduğuna
göre, kelam isminin, mahluk olduğu ve Allah'tan ayrı olduğu nasıl söylenebilir?
Görüldüğü üzere gerçek, Allah'ın yardımıyla ortaya çıkmış olup problemler sona
ermiştir.


Kur'an'da geçen yüce Allah'ın güzel isimleri, O'nun kelamıdır. Kelamı ise,
mahluk değildir. Dolayısıyla ?Kelam, Allah'tan başkadır ve O'ndan değildir?
denilemez. Bu görüş, Mutezile mezhebinin görüşüne aykırıdır. Onlar bu konuda
şöyle derler: ?Yüce Allah'ın isimleri, O'ndan başkadır. Dolayısıyla isimleri,
mahluktur.?


Bunların görüşlerini kabul etmeyen kimselerin bu konudaki görüşü ise şu
şekildedir: ?Allah'ın ismi, Zat'ının kendisidir ve Zat'ından başka bir şey de
değildir.?[2]


Kısacası: Şüphe böylece sona ermekte ve doğru olan ortaya çıkmaktadır. Hamd,
Allah'a mahsustur.[3]







[1]
Tehânevî (ö.

1158/1745),
yüce Allah'ın, mütekellim olduğu konusunda bir ihtilâf olmadığını, ihtilâfın
?Kelâmullah?ın manasında, kadîm (=ezeli) mi, yoksa hâdis (=sonradan olma) mi
olduğu hususunda bulunduğunu belirttikten sonra bu konudaki görüşleri şöyle
özetler:

?Bu
konuda birbiri ile çelişen iki kıyas bulunmaktadır:

?Kelâmullah?,
Allah'ın sıfatıdır; Allah'ın sıfatı olan şey kadîmdir; öyleyse ?Kelâmullah?
da kadîmdir.

?Kelâmullah?,
birbiri üzerine terettüp eden ve vücud bakımından birbiri arkasınca gelen
bir mahiyet arzeder. Bu özellikte olan her şey, hâdistir. Öyleyse
?Kelâmullah? da hâdistir.


Hanbelîler ise, ?Kelâmullah?ın, Allah'ın zatı ile kâim harf ve sesten
ibarettir ve kadîmdir olduğunu belirtmişlerdir. Hatta bazıları bu konudaki
inadını ileri götürerek cildinin ve kabının da kadîm olduğunu
söylemişlerdir.


Kerrâmiyye ise, ?Kelâmullah?ın, harfler ve seslerden ibaret olup hâdis
olduğu ancak buna rağmen Allah'ın zatı ile kâim olduğunu belirtmişlerdir.

Mutezile
ise, ?Kelâmullah?ın, harfler ve seslerden ibaret olduğunu, ancak Allah'ın
zatı ile kâim olmadığını, Allah Teâlâ'nın, onları, Levh-i Mahfuz veya Cibril
yada Peygamber'de yarattığını ve dolayısıyla da hâdis olduğunu
belirtmişlerdir.


Eş'arîler ise şöyle derler: ?Kelâmullah?, sesler ve harfler cinsinden
olmayıp, Allah'ın zatı ile kâim olan kadîm manadan ibarettir ve buna
?kelâm-ı nefsî? denir; bu mana hâdis olan ve Allah'ın zatı ile kâim olmayan
lâfzî kelâmın medlulü olmaktadır. Bu, ilim ve irâdeden ayrı bir şeydir.

Sûfiler
ise, ?Kelâmullah?ın, Allah'ın ilminin tecellîsi olduğunu belirtmişledir.

Nesefî
(ö.710/1310)
ise şöyle demektedir: ?Kur'ân, Allah'ın kelâmı olup mahluk değildir. Bu
kelâm, hiçbirinin içinde bulunmaksızın (gayru hâilin fîhâ) yazılarımızla
yazılmış, kalplerimizde saklanmış, dillerimizle okunmuş ve kulaklarımızla
duyulmuştur.?

Bizce bu
konudaki en uygun izah tarzı şudur:

?Kelâm
haddizatında mütekellimin (=konuşan ve söz söyleyen şahsın) kendisinde
mevcut olan ilme muhatabın delâlet etmesini sağlayan bir iş yapmasından
veyahut da muhatabı, kendisinde mevcut olan ilme vâkıf olacak bir hale
getirmesinden başka bir şey değildir. Bu ise failin fiilleri cümlesinden bir
fiildir. Hakiki fail olmayan bir mahluk yani insan, âlim olması itibarıyla
bu fiile kadir olunca, aynı hususun hakiki fail olan Allah hakkında bahis
konusu olmasının gerekliliği çok daha uygun olur. Görünürde ve duyu âleminde
bu fiil için diğer bir şart daha vardır. O da bunun vasıta ile olmasıdır. Bu
vasıta da sözdür, (insan kendi bilgisini söz vasıtasıyla muhatabına intikal
ettirir veya söz vasıtası ile muhatabının kendisindeki ilme vâkıf olmasını
temin eder. Halbuki Allah hakkında bu şart yoktur). Hal böyle olunca, Allah
Teâlâ'dan olan bu fiilin (ve kelâmın) kullarından seçtiği mümtaz bir kulun
nefsinde (meselâ söz, ses, işaret, şifre v.s gibi) herhangi bir vasıta ile
husule gelmesi icab eder. Ancak bu vasıtanın mutlaka söz halinde olması icab
etmez ama mutlaka onun tarafından yaratılmış olması şarttır. Belki bazen bir
melek vasıtasıyla, bazen vahiy ile, yani yaratılan bir söz aracı olmaksızın,
daha açıkçası Allah'ın dinleyicide meydana getireceği bir fiille, onun bu
mânaya vâkıf ve âşinâ olması sağlanır. Bazen de Allah Teâlâ'nm, kendi
kelâmını tahsis ettiği bir şahsın kulağında yarattığı söz ve ses vasıtasıyla
olur. Şu âyetle bu üç tavra işaret edilmiştir:


?Allah'ın, kendisine söz söylemiş olması hiçbir beşer için vâki değildir.
Vahy ile veya perde arkasından veyahut da gönderdiği elçi bir meleğin, yine
onun izni ile dilediğine vahy etmesi suretiyle konuşması bir istimnadır?
(Şûra:

42/51)

Buradaki
vahiy, yaratılan bir söz aracılığı olmaksızın, bahis konusu mânanın vahye
mazhar olan zatta vâki ve hasıl olmasıdır. Daha açıkçası bahis konusu
mânanın muhatabın nefsinde ve kalbinde Allah'ın işlediği bir fiille açığa
çıkmasıdır. Nitekim mübarek ve müteâl olan Allah,
?iki kavis
kadar, hatta daha da yakın olmuştu da işte o zaman ne vahyettiyse onu
vahyetmişti?
(Necm:

53/9,10)
buyurmuştur.

Perde
arkasından olan konuşma, kendi kelâmı için seçmiş olduğu mümtaz kulunun
nefsinde Allah'ın yarattığı lafızlar vasıtasıyla husule gelen kelâmdır.
Hakiki kelâm da budur. Allah, bu kelâmı, Hz. Musa'ya tahsis etmiştir. Onun
için,
?Allah, Musa ile konuştu?
(Nisa:

4/163)
buyurmuştur.

Üçüncü
kısım olan
?elçi gönderme?
meselesine gelince; bu, Allah'tan melek vasıtasıyla olan kelâmdır.


Bu
suretle açıkça anlaşılmıştır ki, Allah'ın kelâmı olan Kur'an kadîmdir, O'na
delâlet eden lâfız ise insanın değil, Allah Teâlâ'nın mahlûkudur?.

Prof.
Dr. Mehmet ERDOĞAN, Akıl-Vahiy Dengesi Açısından Sünnet, İFAV İst.

1995,
s.

51-52
(ç)




[2]
Hanbeliler kast edilmektedir. (ç)




[3]
Bedâiu'l-Fevâid,

1/18

ESMAULLAHİ'L-HUSNA
ÇEVİRENİN ÖNSÖZÜ
KİTABI DERLEYENLERİN ÖNSÖZÜ
ALLAH'IN İSİMLERİNİN MANALARI HAKKINDA YAZILMIŞ ESERLER
İBN KAYYİM'İN ESMÂU'L-HÜSNÂ İLE İLGİLİ ÇALIŞMALARI
İBN KAYYİM'İN BU KİTAPTAKİ METODU
KİTABIN İÇERİĞİ
BU KİTABIN ASLI
BU KİTAPTA YAPTIĞIMIZ UYGULAMA
YÜCE ALLAH'IN İSİMLERİNİ VE SIFATLARINI TANIMAK
Sıfatların Delillerinin, Kur'ân'dan ve Sünnet'ten Olması  
Allah'ın İsimlerini ve Sıfatlarını Bilmenin, İlimlerin En Yücesi Olması  
Yüce Sıfatlara İmanın, İslâm'ın Esaslarından Olması  
YÜCE ALLAH'IN EN GÜZEL İSİMLERİNİN ASILLARI
Bütün Peygamberlerin, Akidenin Esasları Üzerinde İttifak Etmesi
İsimlere ve Sıfatlara Bakış Açısı  
ESMÂU'L-HÜSNÂ'NIN GEREKTİRDİKLERİ
Güzel Teklifde, Emirde ve Nehiydeki İki Yol
Yüce Allah'ın İsimlerinin, İfade Ettiği Manayı ve Bağlantı Kurduğu Şeyleri Gerektirmesi
Esmâu'l-Hüsnâ ile Yüce Allah'ı Övmenin Üslubu
ESMÂU'L-HÜSNÂ İLE TEVESSÜL
5. ESMÂU'L-HÜSNÂ'YI KORUMADA EDEB  
ESMÂU'L-HÜSNÂ'YI KÖTÜLÜKTEN TENZİH ETMEK  
Rasulullah (s.a.v.)'in ?Kötülük Sana ulaşamaz? Sözünün Manası
YÜCE ALLAH'IN, EN GÜZEL İSİMLERİYLE VE YÜCE SIFATLARIYLA TECELLÎ ETMESİ
ESMÂU'L-HÜSNÂ'NIN, YÜCE ALLAH'IN ZATINA VE BİRLİĞİNE DELALET ETMESİ
Esmâu'l-Hüsnâ'nın, Yüce Allah'ın Hikmetine ve Kudretine Delalet Etmesi         
AHKÂM ÂYETLERİ VE YÜCE ALLAH'IN SIFATLARIYLA İLGİLİ ÂYETLER
YÜCE ALLAH'IN SIFATLARI HAKKINDAKİ ÂYETLERDE TE'VİLİN OLMAMASI
YÜCE ALLAH'IN ZATI, SIFATLARI VE İSİMLERİ HAKKINDA BAHİS
ESMÂU'L-HÜSNÂ VE  ESMÂU'L-HÜSNÂ'DAN SELBİN NEFYEDİLMESİ
ALLAH
er-RAHMÂN - er-RAHÎM
el-MELİK - el-HAKK
el-KUDDÛS
es-SELÂM
el-CEBBÂR - el-MÜTEKEBBİR
el-BASÎR
el-AZÎZ
el-HÂKİM - el-ALÎM - el-ALLÂM
es-SEMÎ'  -  el-BASÎR 
el-ADL
el-LATÎF
el-HALÎM - el-AFUVV
eş-ŞÂKİR - eş-ŞEKÛR
el-ALİYY
el-KEBÎR - el-MÜTEKEBBİR
el-HAFÎZ
er-RAKÎB - eş-ŞEHÎD
el-HAMÎD - el-MECÎD
el-VEDÛD - eş-ŞEKÛR
el-HAYY  -  el-KAYYÛM
el-VÂHİD ?  el-AHAD
es-SAMED
el-GANİYY - el-KERÎM
es-SABÛR
el-CEMÎL
er-REFÎK
el-MUĞÎS
İSİM VE MÜSEMMÂ (=İSMİN İFADE ETTİĞİ MANA) İsimlerin, İfade Ettiği Manalar (=Müsemmâ) İçin Çeşitli Kalıplar İçermesi
İsmin, İfade Ettiği Manayı (=Müsemmayı) Gerektirmesi  
Yüce Allah'ın Sıfatlarının, İsminin (İhtiva Ettiği) Mananın İçinde Olması
Yüce Allah'ın Kelamının, İsminin (İhtiva Ettiği) Mananın İçinde Olması
Allah'ın Güzel İsimleri Hakkındaki Eşanlamlılık ve Farklılıklar
En Üstün Sıfatları Tanıma
SIFATLARI VE NA'TLARI TANIMA Sıfat ve Na't Arasında Üç Yönden Fark Olması
?Allah? İsminin Kökeni
?Allah? İsminin Etimolojisi
?Subhâneke Allahümme? Kelimesinin Anlamı
Duanın Kısımları
?Tebâreke? (=Yüceler Yücesi) Kelimesinin Anlamı
Allah'ın, Kemâl Sıfatları ile Celal Na'tlarının Çok Olması
Yüce Allah'ın, ?Şüphesiz ki, Rabb'im dosdoğru bir yol üzerindedir? (Hûd 11/56) Sözünün Anlamı
Bazı Âyetlerde Geçen (=yakın) Kelimesinin Anlamının Açıklanması
Yüce Allah'ın ?O, her an yaratma halindedir? Sözünün Anlamı
Yüce Allah'ın  ?De ki Göklerde ve yerde Allah'tan başka kimse gaybı bilmez. Onlar, ne zaman yeniden diriltileceklerini bilmezler? Sözünün Anlamı
İBN KAYYİM'İN, KİTABI HAZIRLAYANLARIN VE TERCÜME EDENLERİN BAŞVURDUĞU KAYNAKLAR