Kavramlar Ansiklopedisi | Kategoriler | Konular

Yüce Allah'ın  ?De ki Göklerde ve yerde Allah'tan başka kimse gaybı bilmez. Onlar, ne zaman yeniden diriltileceklerini bilmezler? Sözünün Anlamı

Yüce Allah

Yüce Allah'ın

قُلْ لاَ يَعْلَمُ مَنْ فِى السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ الْغَيْبَ إِلاَّ اللَّهُ

?De
ki: Göklerde ve yerde Allah'tan
başka kimse gaybı bilmez. Onlar, ne zaman yeniden diriltileceklerini bilmezler?[1]

Sözünün Anlamı:

Zemahşerî[2]
konu ile ilgili olarak şöyle der:
?(Âyette
geçen) إِلاَّ

?illâ?
edatı,

istisna-i munkatı'dır.[3]
Temîm lüğatına göre gelmiştir. Yüce Allah, kendisinin göklerde ve yerde olduğunu
haber vermektedir. Hiç kuşkusuz bu da, mecaz iledir. Çünkü O, bir mekanda var
olmaktan münezzehtir. Fakat kendisinin, gökte yada yerde olduğunu haber vermesi
mecaz değildir. Bu, doğrudur. Kelimeyi, hakikat ve mecaz ile ilgili bir duruma
yorumlamak doğru değildir.

Derim ki: Zemahşerî ?Temîm
lüğatına göre?
sözüyle; Temîm lügatlarından birine göre,

?İstisna-i Munkatı?nın,

?İstisna-i Muttasıl?[4]
gibi olmasının caiz olduğunu kast etmektedir. Dolayısıyla burada

لاَ يَعْلَمُ الْغَيْبَ إِلاَّ اللَّهُ

?Allah'tan başka kimse gaybı bilmez?
denilmesi doğrudur.

İbn Mâlik'de[5]
konu ile ilgili olarak şöyle der: ?Bana göre, âyette geçen ?İstisna?nın,

?İstisna-i Muttasıl?
olması doğrudur. Âyette geçen

في

?fî?,

gerçekte, yüce Allah'a ve yaratıklara giden bir fiile müteallıktır.?[6]

Yüce Allah şöyle buyurmaktadır:


?Allah ve melekleri, Peygamber'e çok salevât getirirler.?[7]

Hz. Peygamber (s.a.v)'de şöyle buyurmaktadır:

الْأَيْدِي ثَلَاثَةٌ: يَدُ اللَّهِ, وَيَدُ الْمُعْطِي, وَيَدُ السَّائِلِ

?Eller üç kısımdır:

1.
Allah'ın eli,

2.
Veren kimsenin eli,

3.
Dilenen kimsenin eli.?[8]

Anlam Yönünden Birbirine Zıt Sıfatların Birlikte

Kullanılmasının Hikmeti:

Kur'an-ı Kerim, ümit ve korkuyu ifade eden isimlerin arasını birleştirmektedir.
Nitekim yüce Allah bu konuda şöyle buyurmaktadır:

?İyi bilin ki Allah, hem cezası çok şiddetli olandır, hem de Gafûr (=çok
bağışlayan), Rahîm (=çok merhametli)'dir.?[9]

Cennet ehli ise şöyle demektedir: ?Doğrusu Rabb'imiz, Gafûr (=çok bağışlayan),
Şekûr (=çok nimet veren)'dir.?[10]

Cennetteki kimseler, günahlarını bağışlaması ve kendilerine verilen nimetlere
şükretmek için Allah'ın yüceliğini belirtme mahiyetinde

?Doğrusu Rabb'imiz, Gafûr (=çok bağışlayan), Şekûr
(=çok nimet veren)'dir?
demektedirler. Burada ta'lil[11]
anlamı vardır. Yani O'nun bağışlaması ve nimet vermesi sebebiyle yücelik yurdunu
elde ettik. Çünkü O, günahlarımızı bağışladı ve iyiliklerimize karşılık ise
ihsanda bulundu, demektedirler.

Yine yüce Allah bu konu ile ilgili olarak şöyle buyurmaktadır:

?Eğer siz iman eder ve şükrederseniz, Allah size niçin azap etsin! Allah, Şâkir
(=şükre karşılık veren), Alîm (=her şeyi bilen)'dir.?[12]

İşte bu, onların
şükretmelerine karşılık verilen bir mükafattır. Yani eğer şükrederseniz, O,
şükretmeniz sebebiyle Alim (=her şeyi bilen)'dir. Çünkü O, hem şükreden kimseyi
ve hem de küfreden kimseyi çok iyi bilir.[13]

Rububiyyet
yönüne gelince,
bu konuda hükmün, rububiyyetin yüce oluşu ile ibadetin önemli oluşunun açığa
çıkması ve Afv, Gafûr, Tevvâb, Halîm, Muntekim, Adl gibi Esmâu'l-Hüsna'nın
izlerinin ortaya çıkması gerekmektedir. Dolayısıyla yüce Allah, kemâl oluşuyla
ilgili tek ve bir olmayı kulunda görmek ister. Zira kul, her zaman yetersiz ve
O'na muhtaç durumdadır. Ayrıca kudretinin, izzetinin, mağfiretinin, affının,
rahmetinin iyilikte bulunmasının, örtmesinin, müsamahalı olmasının kemalini
kuluna gösterir. Kuluna olan rahmeti ve ihsanı, herhangi bir şeyin karşığında
değildir. Eğer kulunu, rahmeti ve lütfuyla acıyıp himaye etmeyecek olsa, O,
kesinlikle helak edendir. Dolayısıyla nice günahın meydana geleceğini takdir
etmesi, O'nun hikmetindendir!. Yine nice kulun ettiği tevbenin gerçekleşmesi
O'nun maslahat ve rahmetindendir!. Çünkü işlenen günahtan dolayı tevbe etmek,
hasta olan kimsenin, hastalığından iyileşmesi için ilaç içmesi gibidir.[14]

Yine razı olmak,
kızmak, sevmek, öfkelenmek, affetmek, intikam almak gibi anlam yönünden
birbirine zıt sıfatlar da, O'nun sıfatlarındandır. İşte bu sıfatlar, kemâl
sıfatlardır.[15]
Dolayısıyla bu sıfatlarla hiçbir kimse nitelenemez ve bu isimlerle isimlenemez.
Çünkü bu kemâl sıfatlarla ancak O nitelenir ve bu isimlerle ancak O
isimlendirilir. Bu kemâl sıfatların gerektirdiklerini iptal etmek, bu sıfatların
bizzat kendilerini iptal etmeyi gerektirir. Bu kemâl sıfatların, hükümlerine
uygun olan yerin dışında kalan bir şeyle bağdaştırmak ise, noksanlık ve ayıptır.
Yüce Allah, böyle bir şeyden münezzehtir. İşte bu (kısa) bilgiler, İsimler ve
Sıfatlar konusunda araştırma yapan kimse için yeterlidir. Bunun dışında kalan
şeyleri bilmeye gerek yoktur.[16]

* * *



[1]
Neml:

27/65

[2]
Zemahşerî'nin asıl adı, Mahmûd b. Ömer ez-Zemahşerî'dir. ?Cârullah? ve
?Ebû'l-Kâsım? ismiyle lakaplanmıştır. Din, tesir, lüğat ve adab ile ilgili
ilim adamlarındandır. Kitaplarından bazıları şunlardır: ?el-Keşşâf?, ?Esâsu'l-Belâğa?,
?el-Mufassal?. Hicri

538
yılında ölmüştür.


[3]
İstisna-i Munkatı': Müstesna ile müstesna minh'in, ayrı cinsten olması
halidir. Buna göre

اللَّهُ
?Allah?
kelimesi müstesnadır.

مَنْ فِى السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ
?göklerde
ve yerde olan ?cümlesi ise, müstesna minh'dir. Görüldüğü üzere ?Allah?ile
?göklerde ve yerde olan? birbirinden ayrı şeylerdir.


[4]
İstisna-i Muttasıl: Müstesna ile müstesna minh'in, aynı cinsten olması
halidir.


[5]
Asıl adı, Mahmud b. Abdullah et-Tâî'dir. ?Ebû Abdullah? ve ?Cemaleddin?
ismiyle lakaplanmıştır. Arap filoluğudur. Kitaplarından bazıları şunlardır:
?Elfiyye?, ?Teshîlü'l-Fevâid?, ?Şevâhidu't-Tavdîh?. Hicri

672
yılında ölmüştür.


[6]
Müellif buradan itibaren iki sayfa boyunca ?illâ?nın, munfasıl mı,
yoksa muttasıl mı olduğu konusunda detaylı konulara girmektedir. Bu konular,
genelde, Arapça bilenlerin anlayacağı konulardır. Konudan uzaklaşıldığı
düşüncesiyle bu iki sayfa tercüme edilmemiştir. Bu konuda bilgi sahibi
olmak isteyenler, Cilâu'l-Efhâm, s.

95
ile Bedâiu'l-Fevâid,

1/62-64'e
bakabilirler. (ç)

[7]
Ahzâb:

33/56

[8]
Ebû Dâvud, Zekat

29
(1649);
Ahmed b. Hanbel,

1/446,

4/137
(ç)

[9]
Mâide:

5/98

[10]
Fâtır:

35/34

[11]

Ta'lîl:
Açıklamak ve nedenini ortaya koymak anlamına gelmektedir. (ç)


[12]
Nisa:

4/147

[13]
Cilâu'l-Efhâm, s.

95

[14]
Fevâid, s.

66-67

[15]
İbn Kayyim sıfatlar konusunda şöyle der: ?Sıfatlar, üç türlü sıfat
vardır:

1.
Kemal sıfatlar,

2.
Noksan sıfatlar,

3.
Kemal ve noksanlığı gerektirmeyen sıfatlar.

Her ne
kadar bu takdiri taksim, hem kemal ve hem de noksanlık ifade eden dördüncü
bir çeşidi gerektirse de geçerli olan tasnif bu şekildedir.

Yüce
Allah, bu dört çeşit sıfatın üçünden münezzehtir ve birinci gruptaki kemal
sıfatlarla nitelendirilir. O'nun bütün sıfatları sadece kemal sıfatlarıdır.
O, kemal sıfatların en mükemmellerine sahiptir. O'nun bir takım sıfatlara
delalet eden isimleri de en güzel ve e mükemmel isimlerdir. O'nun
isimlerinden daha güzel isimler yoktur. Başka hiçbir isim, O'nun isimleri
yerine geçemez ve o isimlerin anlamını ifade edemez. O'nun isimlerinden
herhangi birisini, O'na ait olmayanbaşka isimle tefsir etmek, eş anlamlı bir
açıklama değil, bilakis yaklaşık bir izah ve anlatımdır.? B.k.z.:
Bedâiu'l-Fevâid,

1/167-168

[16]
Şifâu'l-Alîl, s.

220

ESMAULLAHİ'L-HUSNA
ÇEVİRENİN ÖNSÖZÜ
KİTABI DERLEYENLERİN ÖNSÖZÜ
ALLAH'IN İSİMLERİNİN MANALARI HAKKINDA YAZILMIŞ ESERLER
İBN KAYYİM'İN ESMÂU'L-HÜSNÂ İLE İLGİLİ ÇALIŞMALARI
İBN KAYYİM'İN BU KİTAPTAKİ METODU
KİTABIN İÇERİĞİ
BU KİTABIN ASLI
BU KİTAPTA YAPTIĞIMIZ UYGULAMA
YÜCE ALLAH'IN İSİMLERİNİ VE SIFATLARINI TANIMAK
Sıfatların Delillerinin, Kur'ân'dan ve Sünnet'ten Olması  
Allah'ın İsimlerini ve Sıfatlarını Bilmenin, İlimlerin En Yücesi Olması  
Yüce Sıfatlara İmanın, İslâm'ın Esaslarından Olması  
YÜCE ALLAH'IN EN GÜZEL İSİMLERİNİN ASILLARI
Bütün Peygamberlerin, Akidenin Esasları Üzerinde İttifak Etmesi
İsimlere ve Sıfatlara Bakış Açısı  
ESMÂU'L-HÜSNÂ'NIN GEREKTİRDİKLERİ
Güzel Teklifde, Emirde ve Nehiydeki İki Yol
Yüce Allah'ın İsimlerinin, İfade Ettiği Manayı ve Bağlantı Kurduğu Şeyleri Gerektirmesi
Esmâu'l-Hüsnâ ile Yüce Allah'ı Övmenin Üslubu
ESMÂU'L-HÜSNÂ İLE TEVESSÜL
5. ESMÂU'L-HÜSNÂ'YI KORUMADA EDEB  
ESMÂU'L-HÜSNÂ'YI KÖTÜLÜKTEN TENZİH ETMEK  
Rasulullah (s.a.v.)'in ?Kötülük Sana ulaşamaz? Sözünün Manası
YÜCE ALLAH'IN, EN GÜZEL İSİMLERİYLE VE YÜCE SIFATLARIYLA TECELLÎ ETMESİ
ESMÂU'L-HÜSNÂ'NIN, YÜCE ALLAH'IN ZATINA VE BİRLİĞİNE DELALET ETMESİ
Esmâu'l-Hüsnâ'nın, Yüce Allah'ın Hikmetine ve Kudretine Delalet Etmesi         
AHKÂM ÂYETLERİ VE YÜCE ALLAH'IN SIFATLARIYLA İLGİLİ ÂYETLER
YÜCE ALLAH'IN SIFATLARI HAKKINDAKİ ÂYETLERDE TE'VİLİN OLMAMASI
YÜCE ALLAH'IN ZATI, SIFATLARI VE İSİMLERİ HAKKINDA BAHİS
ESMÂU'L-HÜSNÂ VE  ESMÂU'L-HÜSNÂ'DAN SELBİN NEFYEDİLMESİ
ALLAH
er-RAHMÂN - er-RAHÎM
el-MELİK - el-HAKK
el-KUDDÛS
es-SELÂM
el-CEBBÂR - el-MÜTEKEBBİR
el-BASÎR
el-AZÎZ
el-HÂKİM - el-ALÎM - el-ALLÂM
es-SEMÎ'  -  el-BASÎR 
el-ADL
el-LATÎF
el-HALÎM - el-AFUVV
eş-ŞÂKİR - eş-ŞEKÛR
el-ALİYY
el-KEBÎR - el-MÜTEKEBBİR
el-HAFÎZ
er-RAKÎB - eş-ŞEHÎD
el-HAMÎD - el-MECÎD
el-VEDÛD - eş-ŞEKÛR
el-HAYY  -  el-KAYYÛM
el-VÂHİD ?  el-AHAD
es-SAMED
el-GANİYY - el-KERÎM
es-SABÛR
el-CEMÎL
er-REFÎK
el-MUĞÎS
İSİM VE MÜSEMMÂ (=İSMİN İFADE ETTİĞİ MANA) İsimlerin, İfade Ettiği Manalar (=Müsemmâ) İçin Çeşitli Kalıplar İçermesi
İsmin, İfade Ettiği Manayı (=Müsemmayı) Gerektirmesi  
Yüce Allah'ın Sıfatlarının, İsminin (İhtiva Ettiği) Mananın İçinde Olması
Yüce Allah'ın Kelamının, İsminin (İhtiva Ettiği) Mananın İçinde Olması
Allah'ın Güzel İsimleri Hakkındaki Eşanlamlılık ve Farklılıklar
En Üstün Sıfatları Tanıma
SIFATLARI VE NA'TLARI TANIMA Sıfat ve Na't Arasında Üç Yönden Fark Olması
?Allah? İsminin Kökeni
?Allah? İsminin Etimolojisi
?Subhâneke Allahümme? Kelimesinin Anlamı
Duanın Kısımları
?Tebâreke? (=Yüceler Yücesi) Kelimesinin Anlamı
Allah'ın, Kemâl Sıfatları ile Celal Na'tlarının Çok Olması
Yüce Allah'ın, ?Şüphesiz ki, Rabb'im dosdoğru bir yol üzerindedir? (Hûd 11/56) Sözünün Anlamı
Bazı Âyetlerde Geçen (=yakın) Kelimesinin Anlamının Açıklanması
Yüce Allah'ın ?O, her an yaratma halindedir? Sözünün Anlamı
Yüce Allah'ın  ?De ki Göklerde ve yerde Allah'tan başka kimse gaybı bilmez. Onlar, ne zaman yeniden diriltileceklerini bilmezler? Sözünün Anlamı
İBN KAYYİM'İN, KİTABI HAZIRLAYANLARIN VE TERCÜME EDENLERİN BAŞVURDUĞU KAYNAKLAR