Kavramlar Ansiklopedisi | Kategoriler | Konular

b- Hîbe Meselesi

b


b- Hîbe
Meselesi:


Vâde ile ödünç verme işleminde bazen de hîbe
muâmelesi devreye sokuluyor: Ahmed, Ali'den yüz altın ödünç istiyor, Ali: "Şu
halıyı veresiye yirmi altına benden satın alman şartıyla olur" diyor ve taraflar
anlaşmaya varıyor. Ahmed Ali'den bir sene sonra ödenmek şartıyla yüz altın ödünç
ile bir de halı alıyor. Ama sonra halıyı Bekir'e hîbe ediyor, Bekir de bunu
Ali'ye hîbe ediyor. Bu sûretle Ali yüz altın için yirmi altın fâiz alıyor ve
birçoklarına göre bu da câiz oluyor. Görüldüğü gibi, ödünç alanın, ödünç
verenden kurşun kalem gibi ucuz ve cüz'î bir fiyatı olan bir şeyi satın alması
halinde hîbeye ihtiyaç kalmıyor. Ama fâiz diye ödenen meblâğ satılan şeyin
gerçek bedeli olacaksa, bu takdirde hîbe muâmelesine başvuruluyor. Yani ya öyle
veya böyle bir şer'î hile olmadan menfaatsiz ikrâz ve istikrâz (borç verme ve
borç alma) muâmelesi tamamlanamıyor. Başlangıç itibarıyla ödünç para almak için
mürâcaat edilen şer'î hilelere, zimmette borç olan paranın vâdesini uzatmak için
de başvuluyor.

"Sual: Zeyd, Amr'ın zimmetinde karzdan olan altı
yüz akçesi için doksan akçe ribh (% 15 fâiz) ilzam etmek irâdesiyle bir kitabını
doksan akçeye bir sene tamamına dek sahih bir bey' ile Amr'a bey' ve teslim, Amr
dahi bunu kabz ettikten sonra, bu kitabı Bekir'e hîbe ve teslim edip, Bekir dahi
bunu Zeyd'e hîbe ve teslim eylese, Zeyd sene tamamında doksan akçeyi Amr'dan
talep ettiğinde, Amr mücerret kitap sana vâsıl oldu diye bu meblâğı vermemeye
kadir olur mu?" "El-Cevap: Olmaz." (Fetâvâ-yı Ali Efendi, I/430; Ali Haydar,
a.g.e. X/764)

Mûtad ödünçlerde, borcun ödeme tarihi için
tesbit edilen tarihe ödünç verenin riâyet etmesi mecbûriyeti yoktur. Meselâ, Ali
Ahmed'e bir sene vâdeyle yüz altın ödünç verse, bu borcu 5-10 gün sonra
isteyebilir ve Ahmed bu durum karşısında herhangi bir itiraz ileri süremez.
Hanefiye'de durum budur, karzda tecil mûteber değildir. Fakat şer'î hilelerle
alınan ödünçlerde anaparanın değilse bile, fâizin ödeme tarihine riâyet etmek
şart koşulmuştur: "Borç veren, borçlusuna bir sene vâdeyle ribh ilzâm ettikten
sonra, alacaklı bu ribhi bir sene dolmadan borçlusundan talep edemez." (Ali
Haydar, X/764; Fetâvâ-yı Ali Efendi, I/431). Vâde dolmadan evvel borçlu borcunu
ödese, alacaklı ancak geçen zamanın fâizini alabilir (Ali Haydar, X/765).
Borcun, bir sene dolmadan geri alınmayacağı husûsunda üçüncü bir şahıs kefil
olsa, bu takdirde bir sene dolmadan borç talep edilemez ki, bu da bir hiledir.

RİBÂ/FÂİZ .. Ribâ/Fâiz; Anlam ve Mâhiyeti
Riba Türleri
1) Nesîe Ribası (Ribe'n-nesîe)
2) Fazlalık Ribâsı (Ribel-fadl)
Asr-ı Saadette Ribâ Uygulaması Örnekleri
Fâizsiz Ekonomi
1) Paranın Satın Alma Gücünün Sağlam Bir Esasa Bağlanması
2) Karz-ı Hasen'e İşlerlik Kazandırmak
3) Mudârebe Ortaklığı
4) Muşâreke (İnan) Ortaklığı
Fâiz Parasından İkrâm ..
Fâiz Parasının Verileceği Yer
Fâizsiz Finans Kurumları
Hanefî Fıkhına Göre Dâru'l-İslâm ve Dâru'l-Harpte Fâiz
Kur'ân-ı Kerim'de Ribâ/Fâiz .
Hadis-i Şeriflerde Ribâ/Fâiz .
Açıklama
Tefsirlerden İktibaslar
Klasik Fıkıhta Ribâyı/Fâizi Câiz Gösteren Tavırlar a- Câiz Olan İşlemlerin İstismarıyla İlgili Örnekler 1- Âriyye Meselesi
2- Selem ve İstismar Edilip Fâize Benzetilmesi
3- Vâde farkı
b- Hile Yoluyla Fâizin Ticaret Gibi Gösterilmesiyle İlgili Örnekler
1- Îne Bey'i
2- Menfaat Şartına Bağlı İkrâz
a- İkraz İçin İkinci Bir Akdin Şartlarını Mukrize (Borçluya) Kabul Ettirme
b- Hîbe Meselesi
3- Rehin Yoluyla Alınan Fâiz
4- Fâiz Almak ve Vermek Sevap mıdır? .
Hilecileri (Ehl-i Hiyel) Tenkit
5- "Kır ve Öde" Kaidesi İskonto Fâizi (Senet Kırma)
6- Bey' bi'l-Vefâ
7- Bey' Bi'l-İstiğlâl
8- Zarûret ve İhtiyaç
Günümüzde Fâiz Tartışmaları ve Fâizi Câiz Gören Yaklaşımlar
1- Üretim ve Tüketim Maksadıyla Alınıp Verilen Fâiz
2- Zenginin Verdiği Fâiz
3- Gayri Müslimlerden Dâr-ı Harbte Alınan Fâiz
4- Ekonomik Savaş
5- Banka Fâizlerini Kabul Edenler
6- Avârız Sandıkları/Avârız Vakfı
Fâizle İlgili Fetvâlar Borçlarda Enflasyon .
Vâde Farkı
Taksitli Satışlar
Borcu Dövize  Çevirme
Alışverişte Vâde Farkını Eklemek Câiz midir?
Banka Reklâmı
Bedelleri Açısından Alışveriş Şekilleri
Sigorta Şirketi Kurulabilir mi? .
Hayat Sigortası
Dâr-ı Harpte Fâiz
Dâru'l-Harb veya Dâru'l-Küfür Olan Bir Ülkede Bir Müslümanın, Gayr-ı Müslimden veya Bankalarından Fâiz Alması
Emeklilik Maaşı, Üzerine Fâiz Eklendiği İçin Haram mıdır? .
Enflasyon Karşısında Paranın Değer Kaybını, Fâiz Hadlerini Uygulayarak Karşılamak Câiz midir? .
Haram Para İle Tahsil
Hîle-i Şer'iyye .
Hisse Senedi Alım-Satımı
Kâr
1) Pazarlıkla (Müsâvemeli) Satış
2) Murâbahalı Satış
3) Tevliye
4) Vazîa (Zararına Satış)
KDV (Katma Değer Vergisi)
Konut Kredisi
Kumar, Fâiz ve Meyhane İşletmeciliği Gibi Meşrû Olmayan Vâsıtalarla Elde Edilen Malların Zekâtları Verilir mi ve Bu Paralarla Hac Farîzası Yerine Getirilebilir mi? .
Meşrû ve Gayrı Meşrû Ne Demektir
Senet, Bono ve Çek Satmak veya Satın Almak Câiz midir? .
Serbest Piyasadan, Banka Fiyatından Biraz Yüksek Fiyata Döviz Almak Câiz midir? .
Döviz Alım Satımı
Kâr Haddi Ve Aldanma
Tahvil
Tasarrufu Teşvik Fonu Fâizi
Allah Teâlâ ve Rasûlüne Karşı Savaşanlar Fâizci Düzen ve Fâizciler!
Konuyla İlgili Geniş Bilgi Alınabilecek Kaynaklar