Kavramlar Ansiklopedisi | Kategoriler | Konular
Sünnette Fiilî Örnekler
Sünnette Fiilî Örnekler
Sünnette Fiilî Örnekler:
Kadınla istişâre husûsunda nazari
beyanlardan başka, fiilî örnekler de mevcuttur:
1- İlk örnek olarak, nübüvvetin
bidâyetlerine ait bir vak'ayı zikredebiliriz. Rasûlullah (s.a.s.) henüz
peygamberliği husûsunda bilgi ve yakin sahibi değilken, o safhaya hazırlayıcı
mahiyette geçirmekte olduğu İlahî terbiye icabı, sık sık birkısım harika
durumlara mazhar oluyor ve bunlardan ciddi şekilde korkuyordu. İlk vahiyden
sonra, gördüklerini ve hissettiği korkuyu muhterem zevceleri Hatice-i Tahire
validemize açtılar. Vâlidemiz (radıyallahu anhâ), Rasûlullah (s.a.s.)'ı şöyle
teselli etti: "Korkma, Allah seni asla mahcup etmez. Zira sen akraba hukukunu
gözetir, muhtaçlara yardım, fakirlere iyilik, misafirlere de ikram edersin..." (Buhârî,
Bed'ü'l-Vahy 1)
2- Değişik bir örnek "ifk
(iftira)" hâdisesiyle alâkalıdır. Âyet-i kerime ile iç yüzü ortaya konan ve
kitaplarımızda teferruatıyla açıklanan ifk yani Hz. Âişe vâlidemize (radıyallahu
anhâ) münâfıklarca yapılan iftira hâdisesi üzerine Rasûlullah (s.a.s.) zevce-i
tâhireleri hakkında geniş bir tahkikat açmıştı. Bu tahkikat sırasında, sadece Hz.
Ali gibi ileri gelenlerin değil, Berire -ki Hz.Aişe'nin cariyesi idi- gibi
cariye bir kadının da fikrine mürâcaat etmişti. (Buhârî, Şehâdât 16)
3- Üçüncü örnek, diğerlerinden
hem daha meşhur, hem de mühim bir istişâre hâdisesidir. Kadınla istişâre
meselesini ele alan alimler, istişârenin câiz olduğunu söylerken, delil olarak
bunu kaydeder. Rasûlullah (s.a.s.)'ın Hudeybiye Sulhü sırasında zevcesi Ümmü
Seleme'nin tavsiyelerine uymasıyla ilgili vak'a. Kısaca özetleyelim:
Hicretin altıncı yılında,
Müslümanlar, başlarında Rasûlullah (s.a.s.) olduğu halde, umre yapmak kastıyla
Mekke'ye müteveccihen yola çıkarlar. Ancak Mekkeli müşrikler, ziyarete müsaade
etmezler. Fakat Müslümanlarla aralarında Hudeybiye sulh anlaşması yapılır.
Anlaşma tamamlandıktan sonra, Hz. Peygamber yanındakilere: "Kalkın,
kurbanlarınızı kesin, ihramdan çıkın, başlarınızı traş edin" emrini verir.
Ne var ki Ka'be'yi tavaf için gelmiş bulunan Ashab, sulh anlaşmasının
muhtevasından memnun olmadığı için tavaf yapmadan umre ile ilgili traş olmak,
kurban kesmek gibi diğer menasiki de yapmaktan imtina ederler.
Rasûlullah emri üç kere
tekrarlar.. Ashab yine de şaşkın şaşkın bakınmakla mukabelede bulunurlar.
Rasûlullah son derece öfkeli halde, çadırına, zevce-i pakleri Ümmü Seleme
validemizin (radıyallahu anhâ) yanına girerler. Aralarında şu konuşma geçer:
"Neyin var ya Rasûlallah?"
"Hayret ey Ümmü Seleme! Ben
insanlara ısrarla ?Kurbanlarınızı kesin, traş olun, ihramdan çıkın!' diye
emrettim, hiç kimse bu çağrıma cevap vermedi. Emrimi işittikleri halde sadece
yüzüme bakıyorlar."
"Ya Rasûlullah, sen kalk,
kurbanlığına git ve kes. Onlar mutlaka sana uyacaklar ve kurbanlarını
keseceklerdir."
Bu tavsiye üzerine Rasûlullah
(s.a.s.) gider ve kurbanlık devesini keser. Aynen Ümmü Seleme validemizin (r.
anhâ) dediği gibi, Rasûlullah'ı gören Ashab-ı Güzin de teker teker kalkıp
kurbanlarını keserler (Vâkidî II/613).
İmâmu'l-Harameyn, bu hâdiseyi
yorumlarken: "Beyan ettiği fikirde isabet etmiş Ümmü Seleme'den başka kadın
bilinmiyor" demiş ise de, kendisi yukarıda zikri geçen Hz. Şuayb'ın kızı örnek
gösterilerek tenkid edilmiştir (Keşfu'l-Hafâ 2, 3).
Ashab'tan Örnek: Kadınla istişâre
meselesindeki ıtlakı kaldırıp, tereddüdü izale edecek birkaç örneği de Ashab'tan
kaydedelim:
1- Birincisi, umumiyetle bilinen
bir vak'adır. Hz. Ömer, bir cuma hutbesi sırasında, evlenmelerde kadınlara
verilecek olan mehir için, bir tahdid getirerek, mübalağaya kaçılmasını önlemek
istediği zaman, cemaatte bulunan bir kadın âyet okuyarak: "Ey Ömer, Allah "Bir
eşin yerine başka bir eşi almak isterseniz, birincisine bir yük altun vermiş
olsanız bile, ondan bir şey almayın..." (4/Nisâ, 20) diyerek sınırlamazken,
sen nasıl sınır koyarsın?" diye müdâhale eder. Bunun üzerine Hz. Ömer (r.a.):
"Bir kadın isabet, bir erkek hata etti, bir emîr (lider) cedelleşti ve cedeli
kaybetti" diyerek kendi iddiasından rücu edip kadının görüşüne uyar (Bak.
Bâkillânî, et-Temhîd s. 199).
2- Şu kaydedeceğimiz misal
mevzûmuz açısından daha dikkat çekicidir. Bir gece teftişinde, Hz. Ömer (r.a.),
kocası cihada gitmiş olan bir kadının "bekârlıktan" yakındığını işitince, kızı
Hafsa vâlidemize (ve kadınlardan tecrübeli olanlara (Said İbn Mansur, Sünen II/186;
Bâkillânî, a.g.e. s. 198; İbrahim Canan, Hz. Peygamber'in Sünnetinde Terbiye, s.
526-527) mürâcaat ederek: "Kızım (söyle bakayım), bir kadın kocasından ne kadar
müddet ayrı kalmaya tahammül edebilir?" diye sorar ve aldığı cevaba dayanarak
askerlik müddetini altı ay olarak tahdid eder/sınırlar (İsâbe 4, 341).
3- el-İsâbe'de İbnu Hacer'in
kaydettiği bir rivâyet, istişâreye son derece ehemmiyet veren Hz. Ömer
(r.a.)'in, zaman zaman, akıl ve faziletce üstün, okuma yazma bilen bir kadın
olan Şifa Bintu Abdillah'a da mürâcaat ettiğini ve hatta onun re'yini
başkalarının reyine tercih edip, uyduğunu belirtir (Üsdü'l-Ğâbe, 7/233).
4- Hâlid İbn Velid de, bazı
meselelerde, kızkardeşi Fâtıma Bintu'l-Velid ile istişâre etmiştir (İbn Kesir
(v. 774), el-Bâisu'l-Hasis, Beyrut, 1951, s. 183)
5- En mühim örneklerden biri,
Abdurrahman İbnu Avf'ın Hz. Ömer (radıyallahu anh)'den sonra halife
tesbitindeki tutumudur. Hz. Osman'ı belirlerken üç gün herkesten fikrini sormuş
bu meyanda kadınların da görüşünü almayı ihmal etmemiştir. İslâm'da kadınların
rey hakkı meselesine en mükni örnektir (Said İbn Mansur, Sünen II/186;
Bâkillânî, a.g.e. s. 198; İbrahim Canan, Hz. Peygamber'in Sünnetinde Terbiye, s.
526-527).
Meselemizi rivâyetler açısından
hülasa etmek gerekirse, kadınla istişâreyi kesinlikle yasaklayan muhkem bir nass
mevcut değildir. Üstelik cevazına delalet eden rivâyetler çoktur. Kur'anî
örneklerden başka, bizzat Hz. Peygamber (aleyissalâtu vesselâm)'in ve bir kısım
meşhur sahabilerin hayatlarında, kadınla istişârenin fiilî örnekleri vardır.
Aleyhte gelen zayıf hadislerin sahih bir asla delalet edebilme ihtimaline karşı
da "Yasağı mutlak değil, mukayyed olarak anlamak gerekmektedir" deriz.
Bu Meselede Temel Prensip:
Kadınla istişâre meselesini, istişâre adabı üzerine,
alimlerin sünnete dayanarak tesbit ettiği umumi prensipler muvacehesinde ele
almak en doğru yoldur. Bu cümleden olarak, müşâvirin "liyâkat"ı üzerinde
ısrarla, ittifakla durulmuştur. Öyle ise istişâre etme ihtiyacı duyulan mesele
kadının ihtisas, bilgi ve tecrübesiyle alâkalı değilse elbette ona mürâcaat
fayda değil, zarar getirebilir. Nitekim Münavi, "Kadınlara itaat pişmanlıktır"
rivâyetini -zayıf olduğuna dikkat çekmekle beraber- "erkeklere ait işlerde" diye
kayıtlar (Feyzu'l-Kadir 4, 262).
Liyâkat açısından erkek, kadından
farklı değildir. Bilgi, görgü, ihtisas, tecrübe ve alâka gibi mürâcaatı meşrû ve
gerekli kılan bir vasfı taşımadıkça, sırf "erkek olduğu için" erkeğe mürâcaat
hiçbir alim tarafından tavsiye edilmemiştir. Yukarıda kaydedilen misallerde, Hz.
Şuayb'ın kızının, o meselede bilgi ve dirâyet sahibi olduğunu gösteren
rivâyetleri müfessirler kaydederler (İbn Kesir 5/273).
Şu halde liyâkatli olan herkes,
kadın veya erkek, istişâreye layıktır. Olmayan da değildir, ölçü cinsiyet değil
liyâkattir.
Şurası da bir gerçek ki, kadınlar,
fıtrî durumları icabı, çoğunlukla, erkeklere nazaran daha hissî, daha
acelecidirler. Bu sebeple, onlarla istişâre mevzûunda ihtiyatlı hareket etmek
gerekir. Nitekim, beşerin tarihî tecrübesi, kadınların nüfuz ve hâkimiyet
kurduğu sarayların, çeşitli entrikalarla kaynayarak "devletleri ve saltanatları
fesada götürdüğünü" tesbit etmiştir (Feyzu'l-Kadîr, 4/263). Öyleyse, kadınlarla
istişâreyi yasaklayan rivâyet, bu beşerî tecrübenin, hadis formuna dökülmüş,
öfkeli ve mübalağalı bir ifadesi olabilir, mutlak bir hakikat değil.
(10)
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.