Kavramlar Ansiklopedisi | Kategoriler | Konular
40) İlâhî Kanun (Kanun-i İlâhî)
40
40) İlâhî Kanun
(Kanun-i İlâhî):
Cenâb-ı
Hakk'ın peygamberleri ve kitapları vasıtasıyla kullarının uymak zorunda olduğunu
bildirdiği İlâhî emir ve yasaklar demektir. İlâhî kanunlara, ayrıca şer'î kanun,
Şerîat da denir. Kur'an ve Sünnet'te, İlâhî kanun anlamında "Sünnetullah" tabiri
de kullanılmaktadır. Meselâ, şu âyette olduğu gibi:
"(Biz bunu) Senden evvel gönderdiğimiz peygamberler için de sünnet (kanun)
yapmışızdır. Sen bizim sünnetimizde hiç bir değişiklik bulamazsın."
(İsrâ: 17/77).
Kadı
Beydâvî bu âyetteki sünnet kelimesinin, âdet ve kanun anlamına geldiğini
söylemektedir.[1]
Bir
başka âyette şöyle buyurulur:
"Allah'ın bundan önce geçenler hakkındaki kanunu ki, Allah'ın kanununu
değiştiremezsin." (Ahzâb: 33/62)
Elmalılı Hamdi Yazır, bu âyetteki "Sünnetullah" tâbirinin İlâhî kanun anlamına
kullanıldığını yazmaktadır.[2]
Diğer bir âyette Sünnetullah, kanun anlamında şu şekilde kullanılmıştır:
"...Ya onlar daha evvelki (ümmetler hakkında geçerli olan) kanundan başkasını mı
bekliyorlar? (Hayır) sen Allah'ın kanununda (sünnetinde) asla bu değişiklik
bulamazsın" (Fâtır: 35/43).
Nesefî, bu âyeti tefsir ederken "tebdil" zâta, "tahvil" vakte aittir; (yani
Allah'ın emirlerine isyan edenlere, İlâhî kanun gereğince, azaptan başka bir şey
terettüp etmez. Azâba herhangi bir şey bedel olmaz. Azâbın vakti de başka
vakitlere çevrilmez) demektedir.[3]
"Allah'ın öteden beri süregelen kanunudur bu; Allah'ın kanununda bir değişme
bulamazsın." (Feth: 48/23).
Beydâvî ve Nesefî bu âyeti şöyle açıklıyorlar: "Yani, Allah Teâlâ geçmiş
ümmetlere gönderdiği peygamberlerinin behemehal gâlip gelmelerini eski bir kaide
ve kanun olarak koymuştur."[4]
Elmalılı, beşerî kanunla İlâhî kanunu şöyle mukayese ediyor: "İlâhî kanunun,
kanun koyucusu Allah olduğundan, sağlamdır, doğrudur. Beşerî kanunlar, yani
insanların yaptığı kanunlar, ne ilim ne de din açısında hiç biri sağlıklı
olamazlar. Bunlar ilim yönünden bâtıl, din yönünden şer teşkil ederler ve doğru
değildirler. Bunun için beşerin hakkı gerek ilimde gerek dinde kanun koymak
değil, Allah'ın kanunlarını arayıp bulmak ve keşfedip ortaya çıkarmaktır.
?Arşimet, denge kanununu; Newton, câzibe kanununu; Aristo, tenâkuz kanununu
koydu' demek doğru olmadığı gibi, ?Ebû Hanife hazretleri de fıkhî kıyas kanununu
koydu' demek doğru değildir. Bunlar onların koyucusu olsaydı, eğri ve yalan
olurlardı; doğru olmaları, İlâhî kanunu keşfetmeye mazhar olmalarından
dolayıdır. Bunun için âlimler, mûcit değil, kâşiftirler. Çünkü İlâhî kanunun
gizli olanları da vardır"[5]
İlâhî Kanuna, fıtrî kanun de denir.[6]
"Sünnetullah" ifâdesinin; "Allah'ın Rasûlüyle savaşan kâfirleri Allah rezil ve
perişan eder; bu Allah'ın değişmez kanunudur" şeklinde izah edildiği de
görülmektedir.[7]
İlâhî Kanun, Yüce Allah'ın yolu, metodu ve âdetidir. Birçok âyette bu yolun en
doğru yol olduğu dile getirilmektedir. Meselâ En'âm: 6/145-153. âyetleri
incelendiğinde, İlâhi kanunla, insan yapısı kanunlar arasındaki farklılık açığa
çıkmaktadır. Aynı sûrenin 146-148. âyetlerinde de Yahûdiler ve Müşrikler helâl
ve haramlarla ilgili yaptıkları kanunlar nedeniyle terslenmekte ve bundan
sonraki âyetlerde ise, iki hukuk arasındaki farklılığı göstermek için İlâhı
kanun ortaya konmaktadır. Sonra, 154. âyette Hz. Peygamber (s.a.s.)'e verilen
aynı kanunun Hz. Mûsâ'ya da verildiği belirtilerek, "...Öyleyse bu kanuna
uyun..." denilmektedir. "Sümme" kelimesi, daima zaman bakımından bir
sonralık ifâde etmez. Bu kelime zaman zaman 154. âyette olduğu gibi, bir
anlatımı pekiştirmek için de kullanılır ve özellikle konuşulan Arapça'da "buna
dikkat edin ki.." anlamına gelir. Bu âyette, "Yine dikkat edin ki, İlâhî kanun
Mûsâ'ya da gönderildi..." denmektedir.[8]
[1]
Kadı Beydâvî, Envâru't-Tenzîl ve Esrârü't-Te'vîl Mecmau't-Tefâsîr, IV, 59.
[2]
Elmalılı Hamdi Yazır, Hak Dini Kur'an Dili, V,
3926-3930.
[3]
en-Nesefî, Medârikü't-Tenzîl ve Hakaiku't-Te'vil Mecmau't-Tefâsîr. V, 193.
[4]
Beydâvî, a.g.e, a.y.; Nesefî, a.g.e, VI, 22.
[5]
Elmalılı, a.g.e, I, 126-127.
[6]
Krş. Elmalılı a.g.e, I, 197.
[7]
Mevdudi; Tefhimu'l-Kur'an, terc. M. Han Kayani ve
arkadaşları, V, 391.
[8]
Ahmet Yaşar, Şamil İslâm Ansiklopedisi: 3/129-130.
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.