Kavramlar Ansiklopedisi | Kategoriler | Konular

Borcu Dövize Çevirme.

Borcu Dövize Çevirme

Borcu Dövize
Çevirme

?Altı ay sonra alacağım bir
milyar TL. yi şu anda dövize, meselâ dolara çevirebilir miyiz?? Bu sorunun
cevabını anlayabilmemiz için şu bilgileri tazelememiz gerekir:
1. Paranın para ile
veresiye satışı câiz değildir.
2. Sırf Allah için bir
yardım olsun, bir iş görülsün diye başkasına verilen para (ve misli olan diğer
eşya) karzdır ve karzda, Hanefîlere göre, bağlayıcı bir zaman tâyini câiz
değildir. Zaten karzı faizden ayıran özellik de budur. Yoksa bir milyar lira
borç versek ve buna, altı ay sonra diye bir ödeme süresi belirlesek bu,
verdiğimiz para ile alacağımız paranın veresiye satışı olmuş olur ki, bu
fâizdir. Ancak bağlayıcı olmamak üzere bir süre belirlemede de mahzur yoktur.

3. Veresiye satışlarda
zimmete geçen borca ise deyn denir ve bundaki süre bağlayıcıdır. Türkçe'de
karz'a da, deyn'e de borç tabir edilir. Oysa aralarında zikrettiğimiz gibi bir
fark vardır.
4. Bir borcun,
verecekliden başkasına satılması, ya da bu borç karşılığında verecekliden
başkasından bir mal (ya da hizmet) satın alınması caiz değildir (bkz. Bilmen, VI/96).

5. Alacaklının, bir
kısım alacağını, bağışlamayı kabul etmesi farklı meblağların satışı değil,
hakkının bir kısmından vazgeçmesi demek olduğundan bu caizdir, faiz değildir.
Buna göre meselâ, bin lira (karz) alacağı olan, su anda altı yüz lira ver
kalanını istemiyorum diyebilir. Günü gelmiş bin lira (deyn) alacağı olan da aynı
şeyi yapabilir, ayrıca misli ile ileri ve belli bir tarihe erteleyebilir. Çünkü
bu satış değil, hakkından vazgeçmelidir.
6. Günü gelmiş bir
milyar lira (deyn) alacağını daha sonra ödemek üzere, meselâ marka çeviremez.
Çünkü bu farklı paraların veresiye satışıdır ve faiz olur. (Buna göre, Allahu
a'lem, bin liralık karz alacağını, hemen kabzetmese bile, başka bir paraya
çevirebilmelidir. Çünkü karzda süre olmadığından bu, farklı paraların veresiye
satışı olmuş olmaz.) Ileri bir zamandaki bin lira (deyn) alacağını, şu anda
meselâ altı yüz liraya ya da o miktar mark'a değiştiremez. Çünkü bu paranın para
ile mübadelesindeki zaman farkı, ya da farklı paraların veresiye satışı olur ki,
ikisi de faizdir. Beşinci madde ile bunu birbirine karıştırmamak gerekir. Orada
söz konusu olan alacak karz'dır. Burada ise deyn'den söz edilmektedir.
Bütün bunlara göre altı ay
sonra alacağınız bir milyar TL. karzın dışındaki bir borç ise onu şu anda dövize
çevirip,borcu döviz olarak sürdüremezsiniz. Çünkü bu farklı paraların veresiye
satışı demektir ki, bu faizdir. Ancak günü geldiğinde onu, üzerinde
anlaşacağınız herhangi bir dövizle tahsil edebilirsiniz. Ama işin başında,
alırken meselâ mark olarak alırım diyemezsiniz. Yok eğer bu alacağınız deyn
değil de karz ise ve bağlayıcı olmasa dahi, bir süre söylenmemişse, onu (Allahu
a'lem) şu anda herhangi bir dövize çevirmeniz ve vereceklinin artık o döviz
üzerinden borçlu olması, caiz olmalıdır (Konu için zikredilen kaynaktan başka
ayrıca bkz. Mavsilî, E1-Ihtiyâr, NI/8-9, İst.).