Kavramlar Ansiklopedisi | Kategoriler | Konular

Kur'an-ı Kerim'de Nisyan/Unutma Kavramı

Kur

Kur'an-ı Kerim'de Nisyan/Unutma Kavramı

Unutma anlamına gelen ?nisyân?
kelimesi, türevleriyle birlikte Kur'ân-ı Kerim'de 45 yerde kullanılır. Kur'an'da
nisyan kavramının genellikle fiil şeklinde kullanımı tercih edilmiştir; ancak,
bu kökten gelen ve değersizlik, unutulmuşluk anlamını içeren, iffet örneği Hz.
Meryem'in, babasız bir çocuğa hâmile kalmasının derinden utancını ve haykırışını
ifade eden ?nesyen mensiyyen? şeklinde mastar olarak da kullanılmıştır.
?Keşke bundan önce ölseydim de nesyen mensiyyen olsaydım! (unutulup
gitseydim!)? (19/Meryem, 23)
Nisyân/unutma kavramı, Kur'ânî
ıstılahta daha çok, kendisine emanet edilen şeyi insanın unutması anlamında
kullanılır. Râgıb el-İsfahanî, nisyânın/unutmanın, ya kapasite yetersizliğinden,
ya gafletten veya kasıttan kaynaklandığını ve sonuçta insanın, hâfızasına emanet
edilen şeyi bir kenara bıraktığını söylüyor. Kur'an'da geçtiği şekilde nisyan,
sıradan unutma değil; daha çok, ihmal ve umursamazlığın sonucu olan yarı kasıtlı
bir unutmadır. Bunun için Kur'an, Allah'ı unutan insanın Allah tarafından
unutulacağını açıklar. Nisyanın karşıtı ve nisyandan kurtulmanın yolu "zikir"dir
ki, o da hatırda tutmak için anmak demektir. Allah'ı unutmamanın yolu da,
Allah'ı zikir, yani anmak, Kur'an, namaz, tefekkür gibi hususlardır. Allah,
unutmak gibi bir noksandan uzaktır (20/Tâhâ, 52; 19/Meryem, 64). İnsanın nisyanı,
genellikle nankörlük ve vurdumduymazlıkla beraber olur (39/Zümer, 8; 25/Furkan,
18). Allah'ı unutmaya giden yol, Allah'ı anmayı, zikri unutmaktan geçiyor. Bu
yüzden unutma illetinin çaresi, Allah'ı zikirdir (18/Kehf, 24). Allah'ı anmayı
unutturan şey, şeytandır, şeytanî özelliklerdir (18/Kehf, 63; 12/Yûsuf, 42;
58/Mücâdele, 19; 6/En'âm, 68).
İnsanın hayat basamaklarındaki
başarısını büyük oranda engelleyen unutkanlık, Kur'an'da birkaç
safhada dile getirilmiş ve birkaç anlamda kullanılmıştır: