Kavramlar Ansiklopedisi | Kategoriler | Konular

Sâlih Amelin Tanımı

Sâlih Amelin Tanımı

Sâlih Amelin Tanımı

Salih amelin çok çeşitli
tarifleri yapılmıştır. Bu tariflerden bazıları genel tarifler olmakla beraber,
tahsisli diyebileceğimiz tarifler üzerinde de durulmuştur. İbn Abbas, salih
ameli genel anlamda farzlardır, namaz kılmak, oruç tutmaktır şeklinde
tarif ederken, Hz. Ali, vaktinde tadil-i erkân ve heyetine riayet ederek
kılınan namazdır şeklinde tanımlamıştır. Bunlar, tahsisli tanımlardır.
Katade, salih ameli imana dahil olan şeyler ve hayır işlemektir diye
tanımlar.
Müfessirler, daha ziyade umumi
tarifler üzerinde durmaktadırlar. Salih amelin, Allah ve Rasül'ünü tasdik
etmek, emrettiklerini yapıp nehyettiklerinden kaçmak, Allah'a itaat etmek ve
yasakladıklarından kaçmak şeklinde tanımlar yapıldığı gibi, üzerine sevap
terettüp eden tüm doğru ameller; Allah'ın rızası istenilen şey; akıl, kitap ve
sünnetteki delillerle yapılan her doğru iş; Allah'ın emrettiği taatleri işlemek
şeklinde de tanımlar yapılmaktadır. Ahmed Hamdi Akseki: "Salih amele
gelince, o da, akl-ı selimin (sağduyu), insan fıtratı ve tabiatının reddetmediği
birtakım hayırlı amellerdir ki, insanın kendisine, ailesine, toplumuna ve bütün
insanlara, faydalı ve onların menfaatine olan şeylerle bağdaşan iyi ve güzel
işlerlerle davranışlardır" (8) şeklinde tarif etmektedir.
Elmalılı, sâlihât, sâliha'nın
çoğuludur. Salih, aslında iyi, faydalı, aklen ve naklen müstakim/dosdoğru,
hayırlı manasına vasıftır; kalbî, bedenî ve mâlî olmak üzere üç kısmı vardır
diye sâlihâtı tarif ettikten sonra, salih ameli de şöyle tanımlamaktadır:
"Amel-i salihe gelince, bu da, Allah'a ve ahirete imanın muktezasına göre ve
Allah'ın inzal ve irsal buyurduğu deliller, hükümler ve haberlere ihlasla ve
hüsn-i niyyetle Allah'ın razı olacağı güzel ameller yapmaktır." (9) Salih
ameli, şöyle de tanımlayabiliriz: "İmanın gereklerini gerektiği şekilde
yapmak"; güzel bir ameli güzel bir niyetle ve güzel bir şekilde yapmaktır
(tabii, "güzel"in tanımının da güzel olması kaydıyla)."
Gürüldüğü gibi, salih amelin
dar manada tarifleri yapılmasına karşılık; oldukça geniş tanımları da
yapılmıştır. Yapılan bütün tariflerde zahiren veya zımnen imanın şart koşulduğu
görülmektedir. Zira ister salih amelin, sadece farzlardır diye, isterse
namaz, oruç gibi tahsisli tarifi yapılsın; iman etmek şarttır ve zaten bu
amellerin de iman olmadan yapılması düşünülemez. Yapılan bu tarifler içinde
Elmalılı'nın yaptığı tarifin efradını câmi, ağyarını mâni bir tanım olduğunu
söyleyebiliriz. Zira bu tarifte, Allah'a ve ahirete iman şart koşulduğu gibi, bu
imanın gerektirdiği şekilde hareket edilmesi de vurgulanmaktadır. Bununla
birlikte, salih amelde bulunması gereken ihlas ve niyet de belirtilmektedir.
Bütün bunların yanında, Allah'ın razı olacağı kaydı da ayrıca dikkat
çekmektedir. Şu halde, bir amelin salih olabilmesi için iman ve bunun
gerektirdiği şekilde hareket etmenin esas olduğunu söyleyebiliriz. Çünkü
iman, salih amelin düşünce planında olmasını sağlayacaktır ki, salih amelde de
bu esastır.