Kavramlar Ansiklopedisi | Kategoriler | Konular

Velî; Anlam ve Mâhiyeti

Velî

Velî; Anlam ve
Mâhiyeti

?Velî? kelimesinin kökü ?velâ?;
bunun masdarı da ?velâyet'tir. Velâ ve velâyet, sözlükte, arada bir şey
bulunmadan bitişiklik, yan yana olma ve yaklaşma mânâsına gelir. Bu anlamdan
hareketle ?velâyet' kavramına; arkadaşlık, yardımda, inançta tam bir yakınlık
anlamları verilmektedir.
Böylece
?velâyet?e nusret (yardım) ve işi üzerine alma mânâları da eklenmiştir.
Aynı kökten gelen ?vilâyet', yardım; ?velâyet' ise, bir işi yüklenme, emirlik,
riyâset (yönetim ve yetki) manasındadır. ?Velâyet' aynı zamanda yardım işini
üzerine almak, destek olmak, yardım etmek, sevgi/dostluk ve muhabbet göstermek,
yakınlık duymak, hükmü altına almak, tasarrufta bulunmak ve yönetmek anlamlarına
da gelir.
Velî kelimesi, sözlük
anlamlarına uygun olarak, bir kimsenin veya bir topluluğun menfaatleri ve elde
etmek istedikleri amaçlar doğrultusunda her türlü işlerini üzerine alan ve bu
konularda tam bir tasarruf hakkına sahip olan idareci, hâkim otorite, koruyucu,
gözetici, mâlik, yardımcı, sırdaş ve dost anlamlarında kullanılan bir
kavramdır.
Velâyet kavramı, sözlük
anlamına uygun olarak; ?bir kimsenin veya bir topluluğun bir başkasına kendisini
ilgilendiren her konuda tasarruf hakkını devretmesi ve bu hakkı devralan şahsın,
aralarında meydana gelen hukukî bağa dayanarak kimseden izin alma ihtiyacı
duymaksızın bu hakkı kullanması ve onu kendisine tevdî edenler üzerinde, koruma,
gözetme, yardım etme, işlerine müdâhale ve üzerine aldığı işi onun adına idare
etme bakımından tam bir yetkiye sahip olması anlamına terim olmuştur.
Fıkıh ıstılahında velâyet;
?istese de istemese de başkası üzerindeki tasarruf hakkını yerine getirmek?
şeklinde tanımlanmaktadır. İslâm hukukunda ?velâyet', başkası üzerine ister
istemez sözünü geçirmeyi, itaat edenle işi üzerine alan arasındaki ilişkiyi konu
alır. İçerisinde sevgi ve yardım mânâlarını da barındıran velâyet; genel olarak,
aile içerisinde akrabalık, ümmet içerisinde ise imâmet (önderlik-halifelik)
sebebiyle gündeme gelmektedir. Aile içerisinde öncelikli olarak baba velâyet
hakkına sahiptir. Baba yoksa diğer yakın akrabalar bu hakkı elde ederler. Ümmet
içerisinde (müslümanlar arasında) ise velâyet hakkı, müslüman olup diğer
müslümanlar tarafından biat ile seçilen yetkili kimsenindir.
Bu nedenle babaya, çocuğun
velîsi denir. Aynı şehirde oturanların meşrû haklarını koruyan ?veli'ye, ?vâli?
denmektedir ki, Türkçe'de bu anlamda kullanılmaktadır. Şehrin vâlisi, o kentte
oturanların tümünün velîsidir (bu vasıfta ve liyakatte olmak zorundadır). Hukukî
anlamda velî, daha çok, bir çocuğun her türlü hareket ve halinden sorumlu olan
kimse demektir. Bugün Türkçe'de de bu anlamda ?çocuğun velîsi? olarak baba veya
babanın yerini tutan, çocuğun sorumluluğunu üstlenen kişi için kullanılır. Bu
velâyet haklarıyla ana babaların, kazanmış oldukları tecrübe ile evlâtlarının
geleceği hakkında karar vermesine yardımcı olmaktadırlar. Evlâtlarına fikir
bazında yardım etmeleri, evlâdın müsbet ve menfî karar vermesi, velâyet konusu
içinde değerlendirilir. Bunlara ilâve olarak, bir de nikâhta velîlik vardır ki,
bu durum, ana babanın evlâdı hakkındaki tasarrufudur.
Toplumda, halk arasında ?velî?
ve bu kelimenin çoğulu olan ?evliyâ? kelimesi, ne lügat mânâsı, ne de Kur'an'da
kullanıldığı anlam ile değil; daha çok bu kelimenin mânâsının tarihî süreç
içerisinde kaydırılmasıyla oluşan şekliyle kullanılmaktadır. Geleneksel anlamda
velî ve evliyâ; benliğini Allah'ta yok etmek sûretiyle birtakım üstün vasıflar
kazanarak hârikulâde şeyler gösterebilen büyük insan anlamında kullanılmaktadır.
Hatta daha da ileri gidilerek, Allah adına kâinatın idaresini düzenlemeye
yetkili kişiler olarak algılanmaktadır.

  VELÎ/ DOST..
Velî; Anlam ve Mâhiyeti
Allah'ın  Mevlâ ve Vâli Oluşu
Allah'ın Veli Oluşu. Allah'ın Sıfatı Olarak el-Velî
el- Mevlâ
el-Vâli
Allah Kimlerin Velîsidir?.
Allah Bazı Kimselere Dost Değildir
Dostun Nitelikleri Velâyette/Dostlukta Aranan Özellikler
Dost Olmak; Allah'a, Rasûlüne ve Mü'minlere. Allah ve Rasûlüne Dost Olmak
Müslümanların Birbirleriyle Dostlukları
Kur'ân-ı Kerim'de Velî ve Velâyet (Dost ve Dostluk) Kavramı
Peygamber ve Onun Yolunu İzleyenler Dışındakileri Dost Kabul Edenler, Âhirette Büyük Pişmanlık Duyacaklar
O Gün Dostlar, Düşman Kesilecek
Başta Yahûdiler Olmak Üzere Ehl-i Kitab'ın Çoğu, Kâfirlerle/İnkârcı Ateistlerle Dostluk Ederler
Tâğutları Velî/Dost Edinmek
Allah'ın Düşmanlarını ve Mü'minlerin Düşmanlarını Dost Edinmek
Zâlimlerle Dostluk
Onursuz Kâfirleri Dost Edinenler, İzzet ve Şerefi Onların Yanında mı Arıyor?.
Mü'minlerin Kâfirleri Velî/Dost Edinmesi
Düşmanlıkta Aşırı Gidilmemesi, Düşman Bir Toplumun Bir Gün Dost Olabileceği
Düşmanı Yakın Bir Dost Haline Getirmek İçin Güzel Tavır
Hadis-i Şeriflerde Velâyet/Dostluk.
Düşmanlık ve Dostluk; Tevhidin Gereğidir, İmanın Dışa Yansımasıdır
Velîliği Gerekli Olanlar
Velî Edinilmesi Yasak Olanlar
Velâyetin Siyasî Görüntüleri
Siyâsî Anlamda Velâyet-Kadın İlişkisi
Müslüman Olmayan Akrabalarla Dostluk ve İlişki
Evliyâullah / Allah'ın Velîleri Kimlerdir?.
Tasavvuf Etkisiyle Velî ve Evliyâ Kavramlarında Anlam Kayması
Tasavvuftaki Evliyâ Nasıl Bir Kişiliktir?.
Velî Kültü Velî kültünün kaynağı ve mâhiyeti
Velî Kavramıyla İlgili Bazı Tasavvufî Terimler Velî Kavramının Tasavvufî Yorumla Anlaşılmasına Yardımcı Olabilecek Bazı Tasavvufî Kavramlar
Abdal
Arâis-i Hak
Arbede
Ârif
Atılan ok geri dönmez
Azrâ
Bed duâ
Bekçi
Beşler
Bî-reng
Büdelâ
Cihad
Çaput
Çarpmak
Derviş
Destur
Dörtler
Efendi
Efrâd
Eren
Evliyâ
Evliyâiye
Evtâd
Fal
Fenâ fillâh
Fenâ fişşeyh
Feyz
Firâset
Gavs
Gayb erenler
Habîbiye
Hâce, hâcegân
Hâcib-i Hak
Hâtemu'l-Evliyâ
Hatm-i Hâce
Hayâl
Hayzu'r-ricâl
Hıfz
Himmet
Hulûl
Hulûliye
Hurriyye
İlhâm
İmâmân
İnhinâ
İnsân-ı Kâmil
İrfân
İhvân
İstiğâse
İstimdâd
Istişfâ'
İşrâf
Keşf
Kırklar
Kıtmîr
Kutb (kutub)
Meded
Mürid
Mürşid
Nâz
Nazar
Niyâz
Nübüvvet
Nücebâ
Nükabâ
Pîr