Kavramlar Ansiklopedisi | Kategoriler | Konular

Zekatla İlgili Meseleler

Zekatla İlgili Meseleler

Zekatla İlgili
Meseleler


-Zekat kimlere farzdır?

-Ergenlik çağına girmiş, akli dengesi yerinde ve
temel ihtiyaçları dışında nisap miktarı kadar ya da daha fazla zekata tabi bir
mala sahip olan müslüman zekat mükellefi olur ve seneden seneye malının zekatını
vermekle yükümlü hale gelir.

-Zengin olan çocukların zekat vermeleri gerekir
mi?

-Zekat bir ibadettir. Nasıl namaz, oruç ve hac
gibi ibadetler çocuklara farz değilse zekat da farz değildir. (Şafii Mezhebine
göre zekat çocuklara ve akli dengesi yerinde olmayanlara ait mallardan da
alınır. Çünkü zekat malla alakalı bir görevdir. Mal sahibi müslümansa, çocuk ya
da deli de olsa onun malından zekat alınır.)

-Delilerin mallarından zekat verilir mi?

-Deliler aynen çocuklar gibi ibadetten sorumlu
olmadıkları için zekattan da sorumlu değillerdir. İyileştikleri taktirde nasıl
diğer ibadetleri yapmak zorunda kalıyorlarsa zekattan da sorumlu olmaya
başlarlar.

-Dul kadınların ve hastaların zekat vermeleri
gerekir mi?

-Zekat mükellefi iseler elbette zekat
vereceklerdir. Hastanın ya da dul kadının ibadetten muaf tutulması söz konusu
olamaz.

-Havaic-i Asliyye denen temel ihtiyaç maddeleri
nelerdir?

-Bunlar kişinin normal olarak hayatını devam
ettirmesi için ihtiyaç duyduğu şeylerdir. Ev, ev eşyaları, kışlık yazlık
elbiseler, kitaplar, binek vasıtaları ve bir aylık ya da bir yıllık nafaka için
ayrılan gıda maddeleridir. Borç karşılığında elde tutulan para da temel
ihtiyaçlardan sayılır.

-Evi ya da bineği olmayan bir kişi ev ya da
binek almak için para biriktirecek olsa bu paranın zekatını vermek gerekir mi?

-Ev, otomobil ya da evin temel ihtiyaçlarından
herhangi birini almak için biriktirilen para temel ihtiyaçlardan sayılmaz. Bu
sebeple bunlar da zekata tabi mallar arasına katılırlar. Demek ki, ev ve binek
vasıtaları temel ihtiyaçlardan sayıldığı halde bunları almak, ya da yaptırmak
için ayrılan paralar temel ihtiyaçlar içine girmemektedir.

- Zekat hesap edilirken borçlar düşüldüğüne göre
vergi borçları da düşülebilir mi?

- Zekat hesap edilirken bütün vergi borçları
düşülebilir.

-Bazı kimselerin uzun vadeli borçları bulunmakta
ve bunların ödenmesi ileriye doğru bir kaç sene içinde tamamlanabilmektedir.
Borçların yekününü çıkarırken yalnız o sene ödenecek borçlar mı hesap edilmeli
yoksa ileriye doğru bütün borçların bir yekünü mu çıkarılmalıdır?

-Kaç yıl ödenecek olursa olsun bütün borçların
yekünu çıkarılarak matrahtan düşüldükten sonra zekat hesabı yapılır.

-Nisap nedir?

-Nisap şeriatın zekat için koyduğu asgari
ölçüdür. Altının nisabı 20 miskal, gümüşün nisabı 200 dirhem, koyunun nisabı 40,
sığır ile mandanın nisabı 30 ve devenin nisabı 5'dir. 20 miskal altın 80.18 gr.
200 dirhem gümüş ise 561.33 gr. eder. Zekat verecek kimsenin, temel
ihtiyaçlarından (havaic-i asliyye) ve borcundan başka nisap miktarı ya da daha
fazla bir mala sahip olması gerekir. Bu kadar malı olmayan bir kimseye zekat
farz olmaz.

-Altın ile gümüşün bugünkü gram ağırlıkları
kaynaklarda farklı olarak ifade edilmektedir. Bazıları 96 gr. altın ve 640 gr.
gümüş, bazıları 85 gr. altın ve 585 gr. gümüş ve son zamanlarda Diyanet İşleri
Başkanlığı, sizin de belirttiğiniz gibi 80.18 gr. altın ve 561.33 gr. Gümüşü
nisab miktarı olarak beyan etmektedir. Bu farklılık nerden doğmaktadır?

-20 miskal demek, o zaman Medine-i Münevvere'de
dolaşımda bulunan 20 dinar demektir. Bu dinarlar o zamanın Bizans'ında basılmış
altın paralardır.

Dirhem, dolaşımda bulunan gümüş para birimidir.
Asrı saadette Medine-i Münevvere'de üç çeşit dirhem vardı. Bunlar sırayla 10,12
ve 20 kırat ağırlığında bulunuyorlardı. Hz. Ömer zamanında bu dirhemlerin toplam
ağırlığı olan 42, üçe bölünmüş ve bunların ağırlıklarının ortalaması olan 14
kırat bir şer'î dirhemin ağırlığı olarak kabul edilmiştir. Hatta bazı
kaynaklarda belirtildiğine göre Hz. Peygamber zamanında Mekke dirhemine itibar
edilmekteydi ve bunun ağırlığı da 14 kırat idi. Şer'î dirhemin ağırlığının 14
kırat olduğu hususunda icma vardır.[1]

Hz. Ömer zamanında, 200 dirhem gümüşün 20 miskal
altınla aynı değerde olduğu ve bunların ağırlıkları arasında yediye onluk bir
nisbetin bulunduğu da tespit edilmiştir. Yani bir miskal 10 dirhem değerinde ve
10 dirhem, 7 miskal ağırlığındadır.[2]

Bu ağırlıklara uygun olarak ilk İslam dinarını
bastıran halife Abdülmelik b. Mervan'dır (Saltanat yılları 65 h./685 m. - 86
h../705 m.) Dinar ve dirhemlerin ağırlıkları daha sonraları çeşitli mali
sebeplerden dolayı bir hayli değişikliğe uğradığı için fukaha bunların şer' î
ağırlığını kendi devirlerinde yürürlükte bulunan ağırlık birimleri ile tespit
etmişlerdir. Hanefî Mezhebine göre bir miskal orta büyüklükteki 100 arpa
ağırlığmda ve bir dirhem de 70 arpa ağırlığmdadır.[3]

Malikî mezhebine göre l dinar, orta boyda 72
arpa ağırlığındadır.[4]
Şafii mezhebine göre ise dinar, kabuksuz ve iki ucu kesilmiş 72 arpa ve dirhem
de 50,4 arpa ağırlığındadır.[5]

İstanbul Arkeoloji Müzelerinde bulunan iki tip
Bizans altınından biri 4.20 gr. diğeri de 4.35 gr.dır. Bunlardan hangisinin
Medine'de tedavülde bulunduğu belli değildir. Abdülmelik b. Mervan devrine ait
dört altın para sırayla 3.50, 4.20, 4.15 ve 4.25 gr. gelmektedir. el-Velid b.
Abdülmelik (86 h./705 m.- 96 h./713 m.), Süleyman b. Abdülmelik (96 h. /715 m.-
99 h./717 m.), Ömer b. Abdülaziz (99 h./717 m.-101h/720 m.) ve Hişam b.
Abdülmelik (105 h./724m 125 h./743 m.) devirlerinde basılmış bulunan dinarların
ağırlıkları 4.15 gr. ile 4.25 gr. arasında değişmektedir. Altın paraların
yıprandığı hatta bazı kötü niyetli kişiler tarafından törpülenerek tozundan
istifade edildiği bilindiğinden ağırlık olarak 4.25 gr.'ı almak isabetli
görünmektedir.

Bu devirde basılmış bulunan gümüş paraların
ağırlıkları da 2.60 gr ile 2.95 gr. arasmda değişmektedir. Bu devre ait bir tane
de 2.15 gr ağırhğmda dirhem bulunmaktadır.[6]

Dinarla dirhem arasında bulunan yediye onluk
nisbet sebebiyle dinarın ağırlığım 4.25 gr. olarak kabul ettiğimiz taktirde
dirhemin ağırlığının 2.975 gr. olması gerektiği ortaya çıkmaktadır. Müzedeki
2.95 gramlık ağırlık bu rakama çok yakındır. O zaman arpa ağırlıklarım dikkate
almadan bir miskalin 4.25 gr. bir dirhemin de 2.975 gr. olduğu söylenebilir.
Zannımıza en doğru tespit budur. Buna göre 20 miskal altın 85 gr. ve 200 dirhem
gümüş de 595 g. eder.

Ömer Nasuhi BÎLMEN'in arpa kriterini kullanarak
yaptığı dirhem-i şer'i hesabına göre[7]
bir miskal 4.007 gr. ve bir dirhem de 2.805 gr.dır. Buna göre altının nisabı
80.14 gr ve gümüşün nisabı da 561 gr. eder. Diyanet İşleri Başkanlığımn aynı
esasa dayanarak yaptığı tespitte ise 20 miskal altın 80.18 gr ve 200 dirhem
gümüş te 561.26 gr.dır.

Ne cahiliye döneminde ne de İslami dönemde
dinarların ağırlığında bir değişikliğin olmadığı ittifakla kabul edilmektedir.[8]
O zaman anlaşılıyor ki, fakihlerden her birinin tarttığı dinarlar aynı
dinarlardır. Farklılık terazinin diğer kefesine konan arpalardadır. Çünkü
arpaların ağırlıklarını bölgelere ve bölgelerin iklim özellilerine göre
değişiklik göstereceği muhakkaktır. Eğer arpa ağırlıklarına göre hareket edecek
olsak hem mezhepler arasında farklı nisaplar tespit edilecek hem de dünyanın
çeşitli bölgelerinde aynı mezhebe mensup kişilerin uygulayacakları nisaplar
farklı olacaktır. En iyi çözüm, müzelerimizde bulunan ve o devirlere ait olan
altın ve gümüş paralar üzerinde bir çalışma yaparak sonuca varmak olacaktır.[9]


[1]
Ömer Nasuhi BiLMEN, Istılahat-ı Fıkhiyye Kamusu ist. 1985 c.4, s.122.


[2]
Alaaddin el-Kasanî. el-bedai'us-sanaî. Beyrut 1974, c.7.S.253-254. Ebubekir
Ahmed b. Ali el-Cessas. Ahkam'ül-Kur'an. Beyrut, C.2. S.237.

[3]
Ömer Nasuhi Bilmen a.g.e. c.4. s.122-123.

[4]
Ömer Nasuhi Bilmen a.g.e. c.4, s.123

[5]
Ahmed b Hacerel-heytemî. Tuhfet'ül-Muhtac bi şerh'il-Minhac. c.l, s.68.

[6]
İbrahim ve Cevriye ARTUK, İslamî Sikkeler Kataloğu

[7]
Ömer Nasuhi Bilmen a.g.e. c.4, s.121-122

[8]
Ahmed b. Hacar, a.g.e. aynı yer.

[9]
Abdulaziz Bayındır, Altınoluk Dergisi, 1988 Mayıs, Sayı: 27, Sayfa: 31.

ZEKÂT..
Zekât'ın Hükmü.
Zekâtın Önemi ve Hikmeti
Zekâtın Rüknü ve Sebebi
Zekâtın Farz Olmasının Şartları
Zekât Verilirken Bulunması Gereken Şart
Zekâta Konu Olan Mallar ve Bunların Nisapları
Hayvanların Zekatı
Altın, Gümüş ve Nakit Paranın Zekâtı
Toprak Mahsullerinin Zekâtı
Maden ve Definelerin Zekatı
Fabrika, Kiralık Bina ve Ticarî Maksatla Kullanılan Taşıt Araçlarının Zekâtı
Zekâtın Ödenmesi
Zekatla İlgili Meseleler
Zekat Malları Üzerinden Sene Geçmesi (Havelan'ül-Havl)
Zekât Nedir?.
Zekâtın Önemi
Zekâtın Farz Oluşu.
Zekâta Teşvik
Zekât Vergi Midir?.
Zekâta Tâbi Mallar
ZEKÂT..
Zekât
Zekâtın Farziyeti
Zekât, Bütün Peygamberlerin Ümmetlerine Farz Kılınmış Bir İbadettir
İsrâiloğullarına da Zekât Farzdı
Zekât Vermemenin Cezası
Zekâtı Tehir Etmenin Cezası
Zekâtı geciktirmenin dinî cezası
Zekâtı tehir etmenin dünyevî cezası
Zekât Hakkında Özet Fıkhî Bilgi
Zekâtın farz olmasının şartları a- Mükellef açısından
b- Mal açısından gerekli olan şartlar
Altın, gümüş ve nakit paranın zekâtı
Zekâtın verileceği yerler
Cimriliğin Kötülüğü; Cömertlik, Zekât ve İnfakın Önemiyle İlgili Bazı Âyetler
Zekât ve İnfakın Önemini Anlatan Bazı Hadis-i Şerifler
Zekâtın Önemi ve Hikmetleri
a- Zekât Malı Islah Eder
b- Zekât, İmanın Göstergesidir. Zekât, İbâdet ve Cihad Coşkusu Verir
c- Zekât, Nimetin Gerçek Sahibi Allah'a Bir Şükürdür
d- Zekât Malı Temizler
e- Malın Mülkün Gerçek Sahibini Hatırlatır ve Kişinin Emanet Bilincini Güçlendirir
f- Ferdi/Kişiyi Maddeperestlikten Korur; Kalpteki Dünya Sevgisine Karşı Bir İlâç Olur
g- İhtiras Zincirini Kırar, Hırsdan Korur, Nefsin Maraz ve İletini Tedavi Eder
h- Zekât, Kişiyi Cimrilikten Korur, Cömertleştirir
i- İsraf ve Lüx Gibi Şeytanî Eğilimleri Azaltır
j- Kalbin Katılaşmasını Önler; Kalbe Sevinç, Mutluluk ve Huzur Verir
k- Halka Şefkat ve Merhameti Arttırır, Dost Kazanmaya Sebep Olur
l- Zekât, İnsanı Bir Şeye Muhtaç Olup Onsuz Olamama Tiryakiliğinden Kurtarır; Allah'tan başkasına İhtiyaç Duymama Faziletine Yükseltir
m- Sıla-i Rahme Teşvik Eder; Akrabaya Vermeyi, Onları Gözetmeyi Hatırlatır
n- Zekât, Malı Ebedîleştirir
o- Zekât, Malı Çoğaltır, Bereketini Arttırır
p- Kişiyi Yatırıma Teşvik Eder
r- Zekât, Dünya ve Âhiret Uçurumları Üzerindeki Bir Köprüdür
s- Zekât, Alan Fakiri Çalışmaya Teşvik Eder
Zekâtın Sosyal Hayattaki Yeri ve Hikmetleri a- Fakir-Zengin Uçurumunu Önler, Orta Sınıf Oluşturur. Dilencilik ve Başa Kakma Gibi Onur Kırıcı Davranışlardan Halkı Korur.
b- Hırsızlık, Soygun, Terör Gibi  Olaylara Giden Yolu Tıkar
c- Zekât, Kapitalizmin Bencilliğinden, Komünizmin Zulmünden Sakındırır
d- Zekâtta İslâm'ı Yaymak ve Kelimetullah'ı Yüceltmek Vardır
e- Zekât, Sosyal Dayanışma ve Sosyal Güvenlik Sigortasıdır
Zekâtını Her Müslüman Kendisi Dağıtabilir mi?.
Zekâtla İlgili Âyet-i Kerimeler
Zekât, Sadaka ve İnfakla İlgili Hadis-i Şerif Kaynakları
Konuyla İlgili Geniş Bilgi Alınabilecek Kaynaklar