Kavramlar Ansiklopedisi | Kategoriler | Konular

Asr-ı Saadette Ribâ Uygulaması Örnekleri

Asr


Asr-ı Saadette Ribâ Uygulaması
Örnekleri:

Altının altınla değişimi eşit ağırlıkta ve peşin
olarak yapılır. Hz. Peygamber devrinde dinar adı verilen altın para, yaklaşık 4
gram ağırlığında altından ibarettir. Böyle bir para ile altın ziynet eşyası
alınmak istense, gerçekte altın altınla mübâdele edilmiş olur. Bu hesaba göre 60
gram altına eş değer olan 15 dinara 40 gramlık bir bilezik alırsak, 20 gram
fazlalık faiz olur. Bunun aksine 10 dinara, 60 gram ağırlığındaki bileziği satın
almak da aynı sonucu doğurur.

Hayber'in fethinden sonra Allah Rasûlüne ganimet
olarak getirilen boncuk ve altından oluşan bir gerdanlığı Fudâle b. Ubeyd 12
dinara satın almıştı. Altınlarını ayırınca yalnız bunların 12 dinardan fazla
olduğunu gördü. Durumu Allah Rasûlüne anlatılınca; "Altınlar ayrılmadan satın
alınmaz" buyurdu (Müslim, Müsâkat 17).

Gümüşün para birimi dirhemdir. Bir dirhem
yaklaşık 3,2 gram gümüş ihtiva eder. Gümüşten yapılan ziynet eşyası ve
benzerlerinin gümüş para karşılığında satımı hâlinde de, altın konusunda
arzedilen sakıncalar ortaya çıkar, Muâviye devrinde savaş ganimeti olan gümüş
bir kap, bu kabın ağırlığından farklı miktarda dirhem (gümüş para) karşılığında
satılmak istenince, bir sahabi, Ubâde b. Sâmit'in naklettiği altı ribevî madde
hadisini hatırlatmış ve satışın ancak eşit ağırlıktaki gümüşler arasında
olabileceğini belirtmiştir (Müslim, Müsâkat 80; bkz. İbn Mâce, Mukaddime II).

Altın veya gümüş paranın kendi cinsleriyle
mübâdele edilirken peşin ve eşit ağırlıkta olmasının istenmesi, paranın maden
değerinin (gerçek değeri) üstünde veya altında nominal (izafi) bir değer
kazanmasını engellemiştir. Yani para ile, kendi cinsinden imal edilen altın veya
gümüş ziynet eşyaları arasında bir fiyat farkının oluşmasını, başka bir deyimle,
o devirlerde enflasyonun oluşmasına İslâm'ın faiz yasağının engel teşkil ettiği
söylenebilir.

Altın ve gümüş, biri diğeriyle, peşin olmak
şartıyla, farklı ağırlıklarda mübâdele edilebilir. Hz. Ömer, altı ribevî madde
hadisini naklettikten sonra şunu ilâve etmiştir: "Bu maddelerin birbirleriyle
mübâdelesinde, alıcı senden eve girip çıkıncaya kadar mühlet istese bile verme.
Çünkü sizin için ramâ'dan, yani ribâdan korkuyorum" (Mâlik, Muvatta', Büyü' 33).

Hurmanın hurma ile mübâdelesinde şu örnek dikkat
çekicidir. Bilâl (r.a.) Hz. Peygamber'e ikram etmek üzere iyi cins hurma
getirdi. Allah'ın elçisi bu hurmayı nereden aldığını sorunca, Bilâl şöyle dedi:
"Bizde âdi bir hurma vardı. Nebî (s.a.s.)'e yedirmek için, ben onun iki ölçeğini
bu iyi hurmanın bir ölçeğine sattım." Bunun üzerine Allah'ın elçisi şöyle
buyurdu: "Eyvah, eyvah! Ribânın ta kendisi, ribânın ta kendisi. Bunu böyle
yapma. Fakat hurma satın almak istersen, kendi hurmanı başka bir satım akdi ile
sat. Onun satış bedeli ile istediğin hurmayı satın al" (Buhâri, Vekâle 11).
Buna göre, aynı cins misli mallar trampa edilecekse, eşit olarak mübâdele
edilmeli, eğer kalite farkı gibi nedenlerle taraflardan birisi veya ikisi buna
râzı değillerse, mübâdele edilecek malların kıymeti para ile takdir edilerek
değişim yoluna gidilmelidir. Böylece faiz yasağının amacının, tarafların
aldanmasını önlemek ve haksız kazanca engel olmak noktasında toplandığı
anlaşılmaktadır.

İslâm hukukçularının çoğunluğuna göre, nakit
para borçlarında, geri ödeme tarihine kadar paranın satın alma gücünün düşmesi
veya yükselmesi dikkate alınmaz. Ancak İmam Ebû Yusuf altın veya gümüş para
dışındaki madenî paraların (felsler) satın alma gücünde meydana gelebilecek
değişmeler, borçların ödenmesinde dikkate alınır. Satın alma gücündeki düşme
veya yükselme halinde, borç satım akdinden doğmuşsa akit tarihi; ödünç (karz)
akdinden doğmuşsa kabz (teslim etme) tarihi esas alınarak, madenî paranın altın
veya gümüş para karşılığı itibariyle ödeme yapılır. Ebû Yusuf bu görüşüyle
madenî paralarda enflasyon farkını faiz olarak kabul etmemektedir. Ancak onun bu
görüşü, kendi devrindeki altın veya gümüş paradan doğan borçları kapsamına
almamaktadır. İbn Âbidîn bu noktayı özellikle belirtmiştir (İbn Âbidîn, Reddül-Muhtâr,
IV, 24, Resâil, II, 63, 64; Tenbîhu'r-Ruküd alâ Mesâili'n-Nuküd, Mecmuatu'r-Resâil,
II, 52; el-Fetâvâl-Bezzâziye, (Hindiyye kenarında), c. IV, 510).

On dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı
devletinde altın karşılığı olarak banknot çıkarılmıştı. Bunlar on altıncı ve on
yedinci yüzyıllarda bazı Avrupa ülkelerinde çıkarılan şemsili kâğıt paraların
benzeri ve devamı niteliğindedir. On yedinci yüzyılda İngiltere ve İsveç'te
resmî darphaneler kendilerine bırakılan altın ve mücevherleri emânet olarak
muhafaza ediyorlardı. Ancak, devlet mâlî sıkıntılar yüzünden bu güveni kötüye
kullanınca, sarraflar teşkilatlandılar ve halkın elindeki kıymetli eşyayı da
saklamaya başladılar. İşte sarrafların emanet bırakanlara verdiği "Goldsmith's
notes" denilen makbuzlar, para yerine kullanılan ilk yazılı belgelerdir (Feridun
Ergin, İktisat, 560, 570).

Osmanlılarda, İbraz edildiklerinde altın
karşılığının ödeneceği taahhüt olunan banknotlarla, karşılık gösterilen altın
arasında giderek satın alma gücü farkı meydana gelmiştir. Bu durum, fels ve
mağşuş paralarla altın ve gümüş paralar arasında meydana gelen satın alma gücü
farkı ile aynı niteliktedir. Borçların banknotla ödenmesinde bu enflasyon
farkının ilâve edilmesi faiz sayılmamıştır. Meselâ, 1879 M. tarihli bir
kararnamede, borçlar kaime ile ödenirken, 450 kuruşluk kaime yerine bir yüzlük
altın (1 altın lira) veya borçları ödeme gününde, bir altın kaç kaime ederse o
kadar kaime ödenmesi emrolunmuştur. Günümüzde kâğıt para, önceki yüzyıllarda
para fonksiyonu olan mübâdele vâsıtalarının yerine geçen, devletin desteklediği
ve halkın muâmelelerde kullanmasıyla tedâvülünü örfleştirdiği bir para çeşidi
olmuştur. Bu yüzden altın, gümüş veya diğer madenî paralara uygulanan faiz
hükümleri kâğıt paraları da kapsamına alır. Ancak kâğıt paralar piyasada,
itibarî (nominal) değerle dolaştıkları için, aynı nitelikteki madenî (fels ve
mağşûş para) paraların benzeridir. Aralarındaki fark şudur: Ebû Yusuf'a göre,
tedâvülden kalkması veya satın alma gücünde değişiklik olması halinde felsin
kıymeti, satım akdinde akit tarihi, karzda teslim tarihindeki altın veya gümüş
paranın kıymeti üzerinden hesaplanmıştır. Bu, bir enflasyon farkından çok, aynı
anda tedavülde bulunan iki para arasında "kur ayarlaması" olarak düşünülebilir.

RİBÂ/FÂİZ .. Ribâ/Fâiz; Anlam ve Mâhiyeti
Riba Türleri
1) Nesîe Ribası (Ribe'n-nesîe)
2) Fazlalık Ribâsı (Ribel-fadl)
Asr-ı Saadette Ribâ Uygulaması Örnekleri
Fâizsiz Ekonomi
1) Paranın Satın Alma Gücünün Sağlam Bir Esasa Bağlanması
2) Karz-ı Hasen'e İşlerlik Kazandırmak
3) Mudârebe Ortaklığı
4) Muşâreke (İnan) Ortaklığı
Fâiz Parasından İkrâm ..
Fâiz Parasının Verileceği Yer
Fâizsiz Finans Kurumları
Hanefî Fıkhına Göre Dâru'l-İslâm ve Dâru'l-Harpte Fâiz
Kur'ân-ı Kerim'de Ribâ/Fâiz .
Hadis-i Şeriflerde Ribâ/Fâiz .
Açıklama
Tefsirlerden İktibaslar
Klasik Fıkıhta Ribâyı/Fâizi Câiz Gösteren Tavırlar a- Câiz Olan İşlemlerin İstismarıyla İlgili Örnekler 1- Âriyye Meselesi
2- Selem ve İstismar Edilip Fâize Benzetilmesi
3- Vâde farkı
b- Hile Yoluyla Fâizin Ticaret Gibi Gösterilmesiyle İlgili Örnekler
1- Îne Bey'i
2- Menfaat Şartına Bağlı İkrâz
a- İkraz İçin İkinci Bir Akdin Şartlarını Mukrize (Borçluya) Kabul Ettirme
b- Hîbe Meselesi
3- Rehin Yoluyla Alınan Fâiz
4- Fâiz Almak ve Vermek Sevap mıdır? .
Hilecileri (Ehl-i Hiyel) Tenkit
5- "Kır ve Öde" Kaidesi İskonto Fâizi (Senet Kırma)
6- Bey' bi'l-Vefâ
7- Bey' Bi'l-İstiğlâl
8- Zarûret ve İhtiyaç
Günümüzde Fâiz Tartışmaları ve Fâizi Câiz Gören Yaklaşımlar
1- Üretim ve Tüketim Maksadıyla Alınıp Verilen Fâiz
2- Zenginin Verdiği Fâiz
3- Gayri Müslimlerden Dâr-ı Harbte Alınan Fâiz
4- Ekonomik Savaş
5- Banka Fâizlerini Kabul Edenler
6- Avârız Sandıkları/Avârız Vakfı
Fâizle İlgili Fetvâlar Borçlarda Enflasyon .
Vâde Farkı
Taksitli Satışlar
Borcu Dövize  Çevirme
Alışverişte Vâde Farkını Eklemek Câiz midir?
Banka Reklâmı
Bedelleri Açısından Alışveriş Şekilleri
Sigorta Şirketi Kurulabilir mi? .
Hayat Sigortası
Dâr-ı Harpte Fâiz
Dâru'l-Harb veya Dâru'l-Küfür Olan Bir Ülkede Bir Müslümanın, Gayr-ı Müslimden veya Bankalarından Fâiz Alması
Emeklilik Maaşı, Üzerine Fâiz Eklendiği İçin Haram mıdır? .
Enflasyon Karşısında Paranın Değer Kaybını, Fâiz Hadlerini Uygulayarak Karşılamak Câiz midir? .
Haram Para İle Tahsil
Hîle-i Şer'iyye .
Hisse Senedi Alım-Satımı
Kâr
1) Pazarlıkla (Müsâvemeli) Satış
2) Murâbahalı Satış
3) Tevliye
4) Vazîa (Zararına Satış)
KDV (Katma Değer Vergisi)
Konut Kredisi
Kumar, Fâiz ve Meyhane İşletmeciliği Gibi Meşrû Olmayan Vâsıtalarla Elde Edilen Malların Zekâtları Verilir mi ve Bu Paralarla Hac Farîzası Yerine Getirilebilir mi? .
Meşrû ve Gayrı Meşrû Ne Demektir
Senet, Bono ve Çek Satmak veya Satın Almak Câiz midir? .
Serbest Piyasadan, Banka Fiyatından Biraz Yüksek Fiyata Döviz Almak Câiz midir? .
Döviz Alım Satımı
Kâr Haddi Ve Aldanma
Tahvil
Tasarrufu Teşvik Fonu Fâizi
Allah Teâlâ ve Rasûlüne Karşı Savaşanlar Fâizci Düzen ve Fâizciler!
Konuyla İlgili Geniş Bilgi Alınabilecek Kaynaklar