Kavramlar Ansiklopedisi | Kategoriler | Konular

4) İslâm Devletinin Diğer Gelir Kaynakları

4

4) İslâm Devletinin Diğer Gelir
Kaynakları:


Zekât geliri yoksulların
ihtiyaçlarını karşılayamadığı takdirde; vakıflar, maden ocakları ve madenler
gibi, çalıştırmak, kiraya vermek ve ortaklık etmekle, devletin idare ve kontrol
ettiği âmmeye ait mallarda, ganimetlerin beşte birinde, savaşsız elde edilen
mallarda, haraçta ve her çeşit vergilerde muhtaçların hakkı vardır (el-Enfâl,
8/41; es-Serahsı, el-Mebsût, III, 18). Hz. Ömer'in hilâfeti sırasında şöyle
dediği nakledilmiştir: "Devlet malına kimse kimseden daha lâyık değildir. Ben de
başkalarından daha lâyık değilim. Her müslümanın bu malda hissesi vardır. Eğer
ömrüm yeterli olursa San'a dağındaki çobana bu maldan hissesini veririm" (eş
Şevkânî, age, VIII, 79).

Zekât dışındaki çeşitli kaynaklarda gayr-i
müslim fakirlerin de hakkı vardır. Hz. Ebû Bekir devrinde Hâlid b. Velid'in (ö.
21/641). Hıre Hristiyanları ile yaptığı sulh antlaşması, onların fakirlik,
hastalık ve yaşlılığa karşı bir çeşit sigorta edildiklerini gösterir. Bir sosyal
sigorta niteliğindeki bu antlaşma metnini Ebû Yûsuf (ö. 182/798) Hâlid b.
Velîd'ten şöyle nakleder: "Onlar için şunu kabul ettim: Onlardan herhangi birisi
çalışamazsa yahut başına bir felâket gelirse veya zengin iken fakir düşer, din
kardeşleri ona sadaka vermeye başlarlarsa cizye borcu kaldırılır. Kendisi ve
ailesi müslümanların beytülmâlinden geçindirilir. İslâm ülkesinde kaldıkları
sürece bu uygulama devam eder. İslâm ülkesini terk ederlerse, müslümanların
onlara bakma yükümlülüğü kalkar" (Ebû Yûsuf, el-Harâc, 2. baskı, Selefiyye
Matbaası, s.144).[1]

Fakr, (fakir/fakirlik) ğınâ'nın yani zenginliğin
zıddıdır, muhtaç olunan şeyin yokluğudur. İhtiyaç duyulmayan şeyin yokluğu
fakirlik sayılmaz. İhtiyaç duyduğu şeyi alabilme imkânı olan kimse de fakir
sayılmaz. Ancak; "Allah zengindir, sizler fukarâsınız" (47/Muhammed, 38)
âyet-i kerîmesinin ıtlakına bakılınca, insanların fıtrî bir fakirlikleri
mevzûbahistir. Kaldırılıp atılamayan, hiçbir surette telâfî edilemeyen bir
fakirlik. Şu halde bu mânâda fakr, halkın örf ve anlayışındaki dünyalık
eksikliği, maddî noksanlık değildir. Belki insandaki ebediyet duygusu, genç
kalma hırsı dâhil bitip tükenmeyecek, dünya da verilse tatmin olmayacak her
türlü talepler, arzular, ihtiyaçlar ve hatta temennîlerde ifadesini bulan
hudutsuz ihtiyaçlarına cevap verememekten ileri gelen fıtrî aczidir.

Fakr, kişinin dünyalık karşısındaki tutumudur.
Ebû İsmâil el-Ensârî, bu fakr'ı: "Kişinin dünyadan, talep yönüyle de, biriktirme
yönüyle de, zemm yönüyle de medh yönüyle de elini çekmesidir" diye târif eder.
Birçokları: "Bundan murad, kişiye dünyalık ha gelmiş, ha gelmemiş, varlığı ile
yokluğunun kalbde eşit olmasıdır" demişlerdir.


[1]
Hamdi Döndüren, Şamil İslâm Ansiklopedisi.

FAKİRLİK-ZENGİNLİK .. Fakirlik; Anlam ve Mâhiyeti
Fakirliğe Karşı Getirilen Çözümler
1) Çalışma
2) Zengin Hısımların Himâyesi
3) Zekât
4) İslâm Devletinin Diğer Gelir Kaynakları
Fairliğin Mertebeleri
Miskîn; Anlam ve Mâhiyeti
Zenginlik .
Fakirlik mi, Zenginlik mi Daha Hayırlıdır? .
1- Fakirlik Üstündür
2- Zenginlik Üstündür
3-Kefâf (orta yol) Üstündür
el-Ğanî; Allah'ın Güzel İsimlerinden .
Kanaat; Eldekiyle Yetinme .
Zühd .
Zühdün Kısımları
Zühdün Yozlaştırılması
Gerçek Zâhidlik
Hz. Peygamber'in Geçim Temini ve Zühdü .
Evlilik So asında Ticârî Meşgaleleri
Alış-Verişleri
Ticaretinin Prensipleri
Maîşet Temini Açısından Ticâretin Önemi
Allah, Helâl Rızık İçin Çalışanları Sever
Ticaret, Ziraat ve Cihad
En Hayırlı Kazanç; Kendi Eliyle Çalışıp Kazanma
Başkasına Yük Olmadan Yaşamak; Helâl Maîşet Temini
Maîşet Temini İçin Peygamberimiz Çobanlık da Yapmıştır
Yaşadığı Sâde Hayat ve İsraftan Kaçınması
Zühd ve Takvâsıyla Peygamberimiz .
Hasır Üzerinde Yatması
Sadaka Hususundaki Hassâsiyeti
?Beni Hûd Sûresi İhtiyarlattı? .
Âhirete Bakışı
Hayırdaki Sür'ati
Günlerce Aç ve Susuz Kalışı
Hz. Peygamber ve Ashâbının Yaşayışlarındaki Fakirlik .
Hz. Peygamber'in Ailesinin Maîşeti ve Sade Yaşayışı
Peygamberimiz'in Çocuklarına ve Ev Halkına Karşı Tavırları
Çocuklarını Ebedî Hayata Hazırlaması
Hz. Fâtıma'nın Hizmetçi İstemesi
O'nun Mutluluk Evinin Genel Atmosferi
Rasûlullah'ın Cömertliği ve Tevâzuu . Keremden Bir Kesit
Tevekkül
İsrâf
Kur'an'da İsrafın Mânâları
Müsrif
Cimrilik .
Cömertlik .
Sehâvet
Cûd
Îsâr
Ticâret/Alış-Veriş .
Alış-Verişin Şartları
Ticârette Mübâdele Edilen Malın Kıymetli Olması
Malın Özelliklerinin Belirli Olması, Gizli Bir Kusuru Bulunmaması
Satılan Malın Mevcut Olması
Mal ve Bedelin Belirli Olması
Malın Teslim Alınması, (Kabz)
Ticarette Kâr Sınırı
Müslüman Olarak Alış-Verişlerde Dikkat Edeceğimiz Bazı Hususlar Vardır
Çalıntı Olan Bir Malın Satılması Veya Piyasaya Sürülmesi de Câiz Değildir.
İslâm Toplumunda Malların Fiyatlarına Sun'î Olarak Yapılan Müdâhaleler Asla Câiz Değildir.
İslam Toplumunda Karaborsa (İhtikar) Haramdır.
Malı Değerinin Altında Almak
Ölçü ve Tartının Doğru Olması, Alışverişe Ailenin Karıştırılmaması
Mal; Dünya Varlığı
1) Mütekavvim Mal
2) Gayri Mütekavvim Mal
3) Menkul Mal
4) Gayri Menkul Mal
5) Mislî Mal
6) Kıyemî Mal
7) Tüketime Elverişli (İstihlâkî) Mal
8) Kullanmaya Elverişli (İsti'mâlî) Mal
Malı Koruma
Kur'ân-ı Kerim'de Fakirlik ve Zenginlik .
Hadis-i Şeriflerde Fakirlik ve Zenginlik .
Tefsirlerden İktibaslar
Kesb; Çalışıp Kazanma .
Meslek Öğretimi
1- Rubûbiyet Dairesi
2- Ubûdiyet Dairesi
Kurân'da Meslekî İhzâriyeler (Hazırlık ve Hazırlamalar)
1) Rızık Helâl ve Temiz Olmalıdır
2) Helâl Rızık , Emek Eseridir
3) İnsanlar Birbirlerine Muhtaçtırlar
4) Dünya İçin Talep Emri
5- Çocuğun Maddî İstikbalini Düşünme Fikri
Meslek Konusunda Yüksek İdeal
En Hayırlı Meslek
Rızık, Azalıp Çoğalabilir mi? .
Rızkın Genişlemesi ve Daralması
Rızıktaki Farklılığın Hikmetleri
Rızık Genişliği İmtihanı Karşısında Müslümanın Tutumu .
Rızık Darlığı İmtihanı Karşısında Müslümanın Tutumu .
İktisad; Harcamada Orta Yol
İnsan İktisadın Dışında Kalabilir mi? .
Menfaat