Kavramlar Ansiklopedisi | Kategoriler | Konular

Yakiniyyat

Yakiniyyat

Yakiniyyat:

Kesinlik ifade eden aklî delillere yakîniyyât
denir ki, bunların altı türü vardır;

1) Bedîhiyyât:
Aklın, bir delîle ihtiyaç duymadan, apaçık bir şekilde hemen biliverdiği
bilgilerdir. Bunlara evveliyât da denir. "Bir, ikinin yarısıdır", "Bütün,
parçasından büyüktür" gibi.

2) Müşâhedât:
Aklın duyu organlarıyla verdiği hükümlerdir. "Güneş, aydınlatıcıdır", "Ateş,
yakıcıdır" gibi. Bunlara, hissiyât ve mahsûsât da denir.

3) Fıtriyyât;
Aklın, basit bir kıyâsla vardığı hükümdür. "Dört sayısı, çifttir" gibi. Bunlar,
kıyâsları beraberlerinde bulunan hükümlerdir.

4) Mücerrebât:
Aklın, müşâhedelerin tekrarı sonucunda verdiği hükümdür. "Hint yağı ishâl
edicidir" gibi.

5) Mütevâtirât:
Aklın, mütevâtir haberlere dayanarak verdiği hükümdür. "Mekke Hz. Peygamberin
doğum yeridir." gibi.

6) Hadsiyyât (sezgiler):
Aklın, mukaddimelerden süratle neticeye ulaşmasıyla varılan hükümdür. "Ay,
ışığını güneşten alır" gibi. Bunlar, zarûrî ilim ifade ederler.[1]

[1]
Sâdeddîn et-Taftâzânî, Şerhu'l-Makâsıd, Mısır (t.y.), I, 232-235; Bekir
Topaloğlu, Kelâm İlmine Giriş, İstanbul 1988, 71. Mehmet Bulut, Şamil İslam
Ansiklopedisi: 1/91.