Kavramlar Ansiklopedisi | Kategoriler | Konular
Haceri'l-Esved.
Haceri
Haceri'l-Esved
Haceri'l-Esved nedir? Öncelikle bunu
cevaplandırmamız gerekir: Kabe'nin rüknü'l-Yemani'den sonraki köşeye konulmuş
siyah bir taşttır. Bu siyah taş hakkında çok sözler söylenmiştir. Bunlardan bir
çoğunun da aslı yoktur. Özellikle bu taşın gökten veya cennetten geldiği ve
gelirken bu taşın renginin sütten daha beyaz olduğu günahkar insanların kirli
ellerini değdirmelerinden dolayı siyahlaştığı rivayetleri vardır. Bunlardan
birkaç hadisi burada zikretmemiz yerinde olur düşüncesindeyiz.
İbn Abbas (r.a.)'tan Resülullah (s.a.s.) şöyle
buyurduğunu rivayet eder: ?Haceri'l-Esved, Cennet'ten inmiştir. O indiğinde,
sütten daha beyaz idi. Ademoğullarının hataları (günahları) onu kararttı.?[1]
Evet Haceri'l-Esved cennetten gelmiştir. Yukarı
da zikredilen hadiste veya buna benzer başka hadislerde de bu zikredilmiştir.
Tirmizi bu hadisin sahih olduğunu söylemiştir. Bazılarına bu rivayetler biraz
garip gelebilir. Hatta bazıları madem bu taş cennetten geldi ve günahkar
insanların elinin değmesiyle de kararmışsa salih ve mümin insanların ellemesiyle
de tekrar beyazlaşması gerekmez miydi diye sual edebilirler.
Evet Allah dileseydi oda olurdu. Ancak bunun bir
imtihan olduğunu düşünüyoruz. Görmek isteyenler, yani dünya gözüyle, kalp
gözlerinin açık olanlar rahatlıkla bunun böyle olduğunu görürler.
İmam Taberi, eğer günahlar bu taşa bu kadar
tesir bırakıp karartmışsa, bu taktirde günahın kalbe tesiri daha fazladır
demiştir.[2]
İbn Abbas (r.a.) ?Bu taşın siyahlaşmasının
hikmeti, (İnsan oğlunun) dünya gözüyle cennet zinetini aslı üzere
göremeyişindendir.? demektedir.[3]
İbn Abbas (r.a.)'tan başka bir hadiste
Resülullah (s.a.s.)'in şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: ?Vallahi Allah,
onu (Haceri'l-Esved-i) kıyamet gününde gören iki gözü ve konuşan bir dili olduğu
halde diriltecektir de, kendisini hakkıyla istilam edenler hakkında tanıklık
edecektir.?[4]
İbn Amr b. As (r.a.) Resülullah (s.a.s.)'in
şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: ?Rükün ile makam Cennet yakutlarından iki
yakut idi. Allah, onları nurunu almıştır. Eğer onların nurlarını almasaydı
maşrikle (doğuyla) mağrib (batıyla) arasını aydınlatırlardı.?[5]
Haceri'l-Esved'in en pratik yararı, Allah'ın evi
olan Kabe çerçevesindeki dönüşler (tavaf) için başlangıç noktası olmasıdır.
Renginden ötürü de binada rahatça farkedilir. Gerek tavaftan sonra veya tavaf
esnasında Haceri'l-Esved'in öpmek sünnettir. Çünkü Peygamberimiz öpmüştür. Şayet
öpmek mümkün değilse, uzaktan işaret yapılır ki, buna istilam (selamlama)
denilir.
Bazılarının iddiasına göre bizler bu taşa
tapmayız. Hatta sadece ona yönelerek secde edilmez. Karmatiler H. 318 miladi ise
930 da Mekke'yi talan ettiklerinde Haceri'l-Esved'i yerinden sökerek alıp
götürmüşlerdi. Ancak 21 yıl sonra tekrar onlardan alınarak Kabe'deki yerine
konulmuştur. Bu taşın gitmesiyle kıble değişmemiş müslümanlar yine Kabe'ye
yönelerek bugün olduğu gibi namaz kılmışlar ve tavaf etmişlerdir. Haceri'l-Esved'in
sembolik bakımından tartışma götürmez büyük bir anlamı vardır.[6]
Haceri'l-Esved' yeryüzünde Allah'ın sağ elini
temsil eder, bir hadiste şöyle rivayet edilmiştir: ?Kendisini hak ile
istilam eden için tanıklık edecektir. O, mahlukatıyla musafaha eden Allah'ın
sağı (sağ kolu)dır.?[7]
Müslümanlar niçin ona el sürmektedirler? İnsan
biat etmek için elini Haceri'l-Esved'e koyar; Allah bizim burada kendisine
bağlılığımızı ve teslimiyetimizi alır. Kur'anı Kerimin dilinde Allah sultandır;
sadece hazineleri ve askerleri yok; ülkesi de var. Mülkün bir başkenti (Ummü'l-Kura)
kentlerin anası ve başkentte ise bir saray (beytullah ) Allah'ın evi var. Eğer
bir kul bağlılığını kontrol etmek istiyorsa, sultan sarayına gitmeli ve orada
şahsen bağlılık biatını yapmalıdır. Gözlerin idrak edemediği Allah'ın sağ eli
temsili bir şekilde görünen bir şey olmalıdır. İşte bu Kabe'deki Haceri'l-Esved
(siyah taş)tır.
Haceri'l-Esved'e el koymanın, yüce Allah'a
ibadet ve itaat etmek üzere söz vermenin ve bunda kararlı olmanın bir nişanı
demektir.[8]
Haceri'l-Esved'in bizim için ne anlam taşıdığını
önemsememiz gerekmez mi? Beytullah'ta döneceğiz, pervane olacağız, sesiz ancak
hareketsizlik asla olmayacak.
Niçin Kabe'de, bu yörüngede, pervane olduk
kelebekler gibi dönüyoruz? Bir şey sabit, diğer şeyler ise, bu şeyin etrafında
sesiz ve sükünet içinde ve bir hareket halindedirler. Gökyüzündeki melekutun
dönüşü gibi, Ayın; dünya etrafında, dünya; güneşin etrafında, güneşin ise; kendi
ekseninde dönmesi gibi, bütün mahkulat lisanı haliyle Allah'ı zikrettiği gibi,
aynı tarz lisanı haliyle de, Allah'ın evini Beytullah'ı tavaf etmekte, onun
etrafında dönmektedirler.
Kabe'nin doğu köşesinde yerleştirilmiş olan bu
taş, kalın gümüş bir çerçeveyle çevrili çıplak, siyah bir taştır. Yüzyıllar
boyunca hacılar tarafından öpüle öpüle oyuklaşan bu taş, Allah'a yönelen bütün
yönlerin kavşağında, yükselen bir hürmet nişanesiyle, Hacer-i Esved de tevhidi
mücadelenin bayrak ismi, Hz. İbrahim'in yükselttiği orijinal mabetten geriye
kalan hatıra ve onun hatırasına duyulan hürmetin bir nişanesidir. Hz. Peygamber
(s.a.s.) veda haccında, mübarek dudaklarını bu taşa dokundurarak öpmüştür, o
günden bu yana, bütün müminler, aynı şekilde öpmüşlerdir.
Gelecek mümin kuşakların, onun koyduğu örneği
izleyeceğini bilen Peygamber (s.a.s.) bu taşı öptüğü zaman da, O'nun zamanı ve
ölümü aşarak bütün ümmeti için, bir kucaklaşma sembolü olarak, bu taşın üzerinde
bıraktığı dudak izlerini, tüm gelecek mümin kuşakların dudaklarıyla
arayacaklarını biliyordu. Ve hacılar bu taşı öptüklerinde, Peygamberlerini,
burada hazır bulunan müminleri ve gelecek müslüman kuşakları kucakladıklarını
hissetmektedirler.
Haceri'l-Esved biat yeridir ve Allah da seni
evine davet etti ve sen de lebbeyk buyur Ey Rabbim! Dedin ve icabet ettin. Biat
için elini milyonlarca müminin elleriyle üst üste koyarak mübarek taşın üstünde,
Allah'a söz vermek için meleklerin sana rahmet edilmesi için dualarını
bekliyorsun. Kıyamet gününde Haceri'l-Esved'in sana şefaatçı olmasını
bekliyorsun.
Peki neyi yerine getireceğine dair ne için biat
ettiğinin farkında mısın? İmzaladığın taahüdün şartlarını gözden geçirdin mi?
Alem-i ervahta bugün verdiğin gibi söz vermemiş miydin?
Evet söz vermiştin ve sen bugün burada ahdini ve
biatını bir kez daha, Allah'ın emin ve haram kıldığı mübarek Kabe'de,
Haceri'l-Esved'e elini koyarak yeniliyorsun. Anlaşma metninde ana hatlarıyla
yazılı bulunan maddelere bir göz atmak ister misin?
Allah'tan başka ilah olmadığını, ondan başkasına
asla boyun eğmeyeceğimi, ibadet etmeyeceğimi, ondan başka kimseyi onun kadar
sevmeyeceğimi, sadece ve sadece ona secde edileceğini ondan yardım talep
edeceğimi, gönderdiği nizama ve yasalarına kalben iman, gündelik hayatta pratize
edeceğime dair biat ettim.
Allah'ın gönderdiği bütün peygamberlere hiçbir
ayırım gözetmeksizin iman ettiğime, onlara vahy yoluyla gönderilen kitapların
insanlığın kurtuluş reçetesini içerdiğine, alemlere rahmet olarak gönderilen
peygambere tabi olmak, Allah'a tabi olduğunu kabullenerek, her şeyimde Hz.
Muhammed Mustafa'ya tabi olacağıma, onun verdiği hükümlerinde kalbimde zerre
kadar şüphe duymayacak, onun verdiği hükme tüm kalbimle razı olduğuma İslam
ahlakını hayatımda yaşatıp göstereceğime dair biat ettim.
Peygamber ahlakı ile ahlaklanacağıma, İslamın
komşuluk hakkını koruyacağıma, kardeşlik esaslarına riayet edeceğime, fakirleri
gözeteceğime, haksızlık yapmayacağıma, haksızlığa karşı boyun eğmeyeceğime, asla
susmayacağıma, hakkımı arayacağıma, muamelatıma, ticaretime yalanı, faizi
rüşveti, eksik tartıyı, hileyi düzenbazlığı karıştırmayacağıma dair biat ettim.
Allah'ın üzerime farz kıldığı ibadeti hiçbir
üşengenlik göstermeden yerine getireceğime, namazımı zamanında Peygamberin
emriyle ?Benim gibi namaz kılın? emrine uyacağımı, orucun makbulü
Allah'ın kabul buyurduğu oruç olduğunu bilerek tutmaya, zekatı fakirin hakkı
olduğuna, bize verilen nimetlerde isteyen ve isteyemeyenin hakkının bulunduğunu
kabule, imkanımın oluştuğu anda davetine koşacağıma, kucak dolusu gönlümü önüme
katarak beytine koşacağıma, Allah'ın yüce ismiyle birlikte hiçbir şeyi
anmayacağıma, şirksiz, kibirsiz ve riyasız bir ibadetle, huzuruna varmaya
çalışacağıma dair biat ettim.
Rabb'im! Yasakladığın her şeyden uzak
duracağıma, yalanı, gıybeti, hırsızlığı, gaspı kin ve düşmanlığı, zina, içki,
kumar, faiz, tağutun hükmüne rızayı, Allah'ın bize açıkladığı hakikatleri kendi
menfaatlerim doğrultusunda asla kullanmayacağıma dair biat ettim.
Hz. Ömer Haceri'l-Esved'i istilam ederken şöyle
dediği rivayet edilmiştir: ?Sen ne bir fayda ve ne de zarar veren bir taşsın,
Allah Resulü (s.a.s.)'in seni öptüğünü görmemiş olsaydım ben de seni öpmezdim.?[9]
Neden Hz. Ömer Haceri'l-Esved taşı için bunları
söyledi, O'nu endişelendiren durum neydi? Taş olduğunu bilmeyen mi vardı?
Taberi Hz. Ömer'in bu hareketi cahiliyede bir
takım insanlar buna tapıyorlardı. Bazı insanların tekrar cehalete düşüp bunu
putlaştırabileceklerinden endişe ederek, buna hiç kimsenin tapmaması için
faydasız ve zararsız bir taş olduğuna vurgu yaparak, öpmesi peygambere olan
bağımlılığın ve hidayetin ona tabi ve itaat etmede olduğunu göstermiştir.
Haceri'l-Esvedi selamlama veya öpme Hz. Peygamberin fiili sünnetine tabi
olmaktır.[10]
Veda tavafı bittikten sonra, Hz. Peygamber
(s.a.s)'in yaptığı gibi makam-ı İbrahim'de iki rekat tavaf sünneti kılınır,
sonra da Mültezem'de (Haceri'l-Esved ile kapı arasında bulunan yerdir) durması
ve onu iltizam etmesi müstehaptır. Bu da göğsünü ve yüzünü ona yapıştırmak ve
sağ elini kapı tarafına, son elini de Haceri'l-Esved yönüne koymakla ve Allah'a
dua etmekle olur.[11]
Şu duanın okunması müstehap olur:
?Allah'ım! Bu senin Beytindir,
Emin belden mübarek evindir,
Ben ise abdin ve abdin oğluyum.
Bana nice nimetler verdin, gereği gibi hamd
edemedim,
Çok kusur ve günahlar işledim,
Huzuruna gelecek bir yüzüm, beni haklı çıkaracak
hiçbir mazuratım yok benim,
Yarattıklarında emrime verdiğin şey üzerinde
beni taşıdın.
Beni tayyibe beldelerinde gezdirdin.
Son olarak da beni Beyti'l-Kerimine ulaştırdın.
Hac ibadetlerimi yerine getirme hususunda bana
yar ve yardımcı oldun.
Eğer benden razı isen rızanı arttır.
Aksi halde evim evinden, uzaklaşmadan önce bana
ihsanda bulun.
Eğer izin verirsen şimdi benim dönme vaktimdir.
Senden ve evinden vazgeçmiyor, yüz çevirmiyorum.
Rabb'im bedenimi götürsem bile gönlümü burada
bırak,
Allah'ım! Bedenimi afiyet, cismimi sıhhat,
dinimi masumiyet ve dönüşümü de güzellik üzere kıl.
Beni yaşattığın sürece ve ebediyyen itaatinden
ayırma.
Bana dünyanın ve ahiretin hayrını ihsan et.
Şüphesiz, sen her şeye kadirsin, Kerimsin, tevbe
edenlerin tevbesini kabul edensin,
Rahmetin gazabından çoktur, Sen bize rahmet ve
merhametinle muamele et.?[12]
[1]
Nesai, Sünen, Menasik, 145, V/226; Tirmizi, Sünen,
Hadis no: 877
[2]
İbn Hacer Askalani, Fethu'l-Bari Şerhi'l-Sahihi Buhari,
Beyrut, ts., III/463
[3]
a.e., a.y.
[4]
Tirmizi, Sünen, Hadis no: 961
[5]
Tirmizi, Sünen, Hadis no: 878
[6]
Muhammed Hamidullah, İslama Giriş, s. 109; Afzalu'r-Rahman,
Siret Ansiklopedisi, IV/ 178
[7]
Terğib, II/194; Rudani, Hadis no: 3654, II/163
[8]
Ömer Nasuhi Bilmen, İslam ilmihali, s. 374
[9]
Buha ri, Sahih, Kitabu'l-Hac, 50, 1597; İmam Malik,
Muvatta, Hadis no: 54, s. 342
[10]
İbn Hacer Askalani, Fethu'l-Bari Şerhi'l-Sahihi Buhari,
III/463
[11]
Zuhayli, IV/32
[12]
a.e.,a.y.
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.