Kavramlar Ansiklopedisi | Kategoriler | Konular

5) KIYÂM Bİ-NEFSİHÎ

5

5) KIYÂM Bİ-NEFSİHÎ

"Yüce Allah'ın varlığı veya
mevcudiyeti bir başkasına muhtaç değildir; aksine varlığı kendi zâtındandır."
demektir. Bütün yaradılmışlar (mahlukât), var olmada ve varlığını devam
ettirmede Cenâb-ı Hakk'a muhtaçtır. Halbuki Yüce Allah hiç bir şeye muhtaç ve
bağımlı değildir, O Azîz ve Samed'dir, yani hiç bir şeye ihtiyacı yoktur;
kâinattaki her şey O'na muhtaçtır. Bu sıfata da Kur'ân-ı Kerim'in pek çok
âyetlerinde işaret edilmektedir. Meselâ; Ali İmrân Suresinin 2. âyetinde şöyle
buyrulmaktadır: "Allah, O'ndan başka ilah olmayan, diri ve kendi kendine kâim
(var) olandır."
Vâcibu'l-vücûd (varlığı
zorunlu, varlığı kendi zâtının gereği) olan Allah'ın zatı düşünüldüğü zaman, bu
varlıkla beraber bu zâtî sıfatların da düşünülmesi zaruridir (vâcibtir). Varlık,
yani mevcudiyet ve sıfatlar O'ndan ayrılmaz. Allah Teâlâ kadîm, ezelî, ebedî ve
her yönden en mükemmel olduğu için, ne zamana, ne mekâna, ne bir yardımcıya
muhtaçtır. O bunların hepsinin üstünde, varlığı zâtının gereği, mutlak ve en
mükemmel ve vâcib bir Allah'dır.[1]
Allah'ın varlığı ve varlığının
devamlı olması kendindendir. Allahü Teala, var olması ve varlığını devam
ettirmesi için hiç bir şeye muhtaç değildir. Allah, İhlas Suresinde de
belirttiği gibi Samed'dir, yani bütün varlıklar O'na muhtaçtır, O hiç bir şeye
muhtaç değildir. Yine Kur'an-ı Kerim'de Allah şöyle buyurmaktadır:
?Allah elbette bütün
âlemlerden ganî ve müstağnîdir.? (Ankebût: 29/6)
"Ey insanlar! Siz, Allah'a
muhtaçsınız. Allah ise -her şeyden- müstağnîdir (muhtaç değil), öğünmeye lâyık
olandır." (Fâtır: 35/15)
Her şey, kendi dışında bir
varlığın yaratmasına muhtaç olduğu halde, Allah, başka bir zata ve mekana muhtaç
olmadan kendi kendine vardır. Bu sıfatın zıddı olan "mutlak ihtiyaç" Allah
hakkında muhal olan noksan bir sıfattır. Âlemde bulunan her varlık, yar
olmasında ve varlığının devamında bir yaratıcıya muhtaçtır. Hiç bir şey kendi
kendine var olmamıştır, varlığı sonradan vücûda gelmiştir. Buna mukabil Allah'ın
varlığı kendi zatı'nın gereğidir, var olmasında, kendinin dışında bir başka
varlığa muhtaç değildir. Zatı düşünüldüğü zaman, vücudu da zatıyla beraber
düşünülür. Ne zatı vücudundan, ne de vücudu zâtından ayrı tasavvur edilemez.
Kâinatın var olması, kendinden evvel var olan, ezeli ve ebedî bir yaratıcı
sayesindedir, O da Allah'tır. Allah yaratıcıdır, diğer varlıklar ise
yaratılandır. Yaratıcı, yaratılana muhtaç olamaz.

[2]
Kendi özü gereği varolan. Kıyam
bi-zatihi de denir. Allah'ın Tenzihat ya da Sıfat-ı Selbiye (Allah'ın soyutlama,
olumsuzlama yoluyla ulaşılan sıfatları) denilen sıfatlarındandır. Allah'ın
bizzat varolduğunu, varolmak için başka bir varlık ya da nedene muhtaç
olmadığını dile getirir.
Allah dışındaki varlıklar
özleri gereği değil başka bir varlık ya da nedene bağlı olarak vardırlar.
Varolmak için ikamet edecekleri bir mekana, içinde bulunacakları bir yere
(mahal), kendilerini seçecek bir seçiciye ya da icad edecek bir mucide ihtiyaç
duyarlar.
Böyle bir neden olmadıkça
varolmaları düşünülemez. Bu nedenle Allah dışındaki tüm varlıklar kıyam
biğayrihi (başkasıyla varolan) varlıklardır. Allah, varlıklara ait niteliklerden
münezzehtir. Bu nedenle O'nun kendi özü gereği varolması gerekir. Bu gereklilik
Allah için vücub (zorunluluk) ifade eder. Aksi durumda Allah'ın diğer varlıklara
benzemesi, onlar gibi başka bir nedene bağımlı (muhtaç) olması gerekir ki, Allah
için böyle birşey düşünülemez. Bu nedenle Allah'ın varlığı vâcibu'l-vücud
(varlığı zorunlu) olarak tanımlanır. Varlığı zorunlu olan Allah, diğer
varlıkların varlık varoluş nedenidir.
Başka bir deyişle tüm evren
ancak Allah'ın varlığı nedeniyle, O'nun yaratması, varetmesiyle vardırlar.
Varolmaları Allah gibi zorunlu (vacib) olmadığı için varlıkları "mümkün" olarak
nitelenir, eş deyişle varlıkları ile yoklukları arasında bir fark yoktur.
Allah'ın varlığının zorunluluğu
ve kendindenliği Kur'an'da tenzih, soyutlama yoluyla ortaya konulur. Tevhîd
inancını özetleyen İhlas Sûresi Allah'ın birliğini, doğmak ve doğurmak gibi
yaratılmışlara özgü niteliklerden yüce olduğunu, hiçbir varlığın O'nun dengi
olamayacağını belirtirken O'nun "Samed" olduğunu da vurgular. Samed,
müfessirlere göre, tüm varlıkların varlık ve bekalarının Allah'a bağlı olduğunu,
her şeyin O'na muhtaç bulunduğunu, O'nun ise hiçbir şeye bağımlı ve muhtaç
olmadığını, her şeyin yöneleceği, yardım dileyeceği tek varlık olduğunu dile
getirir. Allah'ın varlıklardan aşkınlığı, münezzeh oluşu, muhtaç olmayışı "Ey
iman edenler, siz Allah'a muhtaçsınız. Allah ise müstağnidir (hiçbir şeye
muhtaç; değildir)." (el-Fatır: 35/15) ve "Allah, âlemlerden müstağnidir."
(el-Ankebut: 29/6) gibi âyetlerle de sık sık vurgulanır.[3]
Allah Teâlâ ?Kayyûm?'dur: Hiç
bir şeye gereksinim duymaksızın kendi kendine var­dır. İşte buna akâid dilinde
?Kıyâm bizâtihi? veya ?Kıyâm bi­nef­sihi? de­nir ve şöyle açıklanır: Yüce Allah
bizzat kendi aşkınlığı ve yetkinliğiyle sonsuzdan sonsuza vardır. Allah'dan
başka her şey, bir başka şeye dayalı olarak vardır. Yani her şeyin varlığı bir
nedene dayanmak­tadır. Çünkü her şey vaktiyle yokken sonradan varolmuş ve onu
var eden yaratı­cı­nın koyduğu evren­sel yasalarla ancak varlık göstermiştir.
Halbuki Allah Teâlâ'nın varlığı sınırsız olarak kendindendir. Onun için ?Allah'(cc),
hangi sebepten dolayı vardır?? gibi bir soru yal­nız abes değil, aynı zamanda
-bilinçli sorulduğu takdirde- bir sapıklık alâmetidir. Var bulunmak hiç bir yer
ve zamanla sı­nırlı olmaksızın Allah (cc) için sürek­lidir. Bununla bir­likte
her şey Allah'(cc) a muhtaç­tır, Allah (cc) ise hiç bir şeye muhtaç değil­dir.
İşte O'nun yüce sıfatların­dan biri olan yetkinlik bu­dur.
Kayyûm, O'nun güzel
isimlerinden biridir.

[4]




[1]
Cihad Tunç, Şamil İslam Ansiklopedisi: 5/406.

[2]
Cengiz Yağcı, Şamil İslam Ansiklopedisi: 1/116.

[3]
Şamil İslam Ansiklopedisi: 3/366.

[4]
Bakara: 2/255. Ferit Aydın, İslam'da İnanç Sistemi, Kahraman Yayınları:
220-221.

ALLAH (C.C.) Allah Lafzı; Anlam ve Mâhiyeti
Varlıkların Türleri
1) Vâcibu'l-Vücûd
2) Mümkinu'l-Vücûd
3) Mümteniu'l-Vücûd
A) Aklî Deliller 1) Hudûs (So adan Varolma) Delilleriyle Allah'ın Varlığını İspat.
a) Cisimlerin So adan Yaratılması Esasına Dayanan Delil.
b) İhtirâ (İcat Etme) Delîli.
c) Terkip Delili.
2) İmkân Delîli
3) İbdâ' ve İllet-i Gâiyye Delîli
B) Naklî Deliller
Allah'ın Varlığına İcmâlî Birkaç Delil
1- İmkân Delîli
2- Hudûs Delîli
3- Hayat Delîli
4- İntizâm Delîli
5- San'at Delîli
6- Hikmet Ve Gâye Delîli
7- Şefkat-Merhamet Ve Rızık Delîli
8- Yardımlaşma Delîli
9- Temizlik Delîli
10- Sîmâlar Delîli
11- Sevk-i İlâhî Delîli
12- Rûh Ve Vicdân Delîli
13- Fıtrat Ve Tarih Delîli
14- Duygular Delîli
15- İttifak Delîli
16- Kur'ân Delîli
17- Peygamberler Delîli
"Allah? Kelimesinin İçerdiği Anlam ..
Allah'a İman
Allah Teâlâ'nın Birliği
ALLAH TEÂLÂ'NIN SIFATLARI
Kur'ân-ı Kerim Allah Teâlâ'yı Bize Nasıl Anlatıyor
Kur'ân-ı Kerim'de Allah'a İman ve O'nun Bazı İsim ve Sıfatları
Konuyla İlgili Hadis-i Şeriflerden Bazıları
YÜCE ALLAH'IN İSİMLERİ ?ESMA-İ HÜSNA? .
SIFAT-I İLAHİYYE .
1- Sıfat-ı Nefsiyye
2- Sıfat-ı Selbiyye (Tenzihat)
3- Sıfat-ı Sübûtiyye (Sıfat-ı Zatiyye)
4- Esmaül-Hüsna'nın Delalet Ettiği Sıfat ve Manalar
5- Haberî Sıfatlar
İstivâ
Nüzul
SIFÂT-I SELBİYYE .
SIFAT-I ZÂTİYYE .
1) VÜCUT ..
VACİBU'L-VÜCUD ..
2) KIDEM ...
3) BEKA ..
4) MUHÂLEFETÜ'N Lİ'L-HAVÂDİS .
5) KIYÂM Bİ-NEFSİHÎ
6) VAHDÂNİYET ..
SIFÂT-I SÜBUTİYYE .
1) HAYAT ..
2) İLİM ...
3) SEMÎ'
4) BASAR ..
5) İRÂDE .
İrâde-i Külliyye ve İrâde-i Cüz'iyye
a- Tekvinî İrâde
b- Teşriî irâde
a) Yaratma İradesi (İrâde-i Tekviniye)
b) Yasama İradesi (İrâde-i Teşriiye)
6) KUDRET ..
7) KELÂM ...
8) TEKVÎN ..
Tekvin Sıfatının İsbatı
RUYETULLAH .. Ru'yetullah; Allah'ın Görülmesi
Rü'yetin Dünyadaki Cevazı
Rü'yetin Âhiretteki Vücûbu
Allah Teâlâ'yı Görmek Mümkün müdür ? .
ALLAH'I İNKAR .. Allah'ı İnkar Etmede Önemli Olan Üç Etken . 1) Kibir ve İnat
2) Cehâlet
3) Tâğutların İfsadı
Allah'sız Bir Dünyayı Kimler İster? .
Allah İnancı Olmayan Toplum Modelinin Zararları
Allah'ı Düşündüren Kâinat Ayetleri
Yegâne Yaratıcı Allah'ı İnkâr Edenleri Düşünmeye Dâvet Bu Şiiri Kim Yazdı? .
Fabrika .
Tasvir
Allah'ı İnkâra Dayalı Felsefî Akımlar 1) Ateizm; Allah Tanımazlık .
2) Darwinizm ..
3) Naturalizm ..
Tabiat Nedir? .
Tabiat (Doğa) Yaratıcı Olabilir mi? .
4) Pantheisme .
5) Pozitivizm ..
Bilimlerin Dilinden .
Bak ve Düşün!
İlimler
6) İdealizm ..
İslâm Felsefesi mi? .
7) Reenkarnasyon .
8) Hedonizm ..
Niçin Yaşıyoruz? .
Beşer ve İnsan
Kitaplıktaki Kedi