Kavramlar Ansiklopedisi | Kategoriler | Konular

1) İlk işgal ve ihyâ

1

1) İlk işgal ve ihyâ:

Diğer mubah şeylere mâlik
olabilmek için meşrû zilyedlik (ihraz) yeterli iken, toprak mülkiyetinde buna
ihyâ şartı da eklenmiştir. Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur: "Henüz hiç kimsenin
eline geçmemiş bulunan bir şey, onu ilk ele geçiren kimseye ait olur" (Ebû Dâvûd,
İmâre, 36). Bu hadisi duyan sahabilerin araziye dağılarak işgal etmek
istedikleri toprak parçalarını adımlayıp işaretlemeye başladıkları nakledilir.
Başka bir hadiste ise ihya şartı açıklanır: "Kim ölü bir toprağı ihya ederse, bu
toprak onun olur. Haksız verilen emek için bir hak yoktur" (Buhârî, Hars, 15;
Ebû Dâvud İmâre, 37; Tirmizî, Akhâm, 38; Mâlik, Muvatta', Akdiye, 26, 27; Dârimî,
Büyû', 65).

Toprağı işgal edip, ihya
etmeksizin uzun süre bekletenlerle ilgili olarak, Allah elçisi şöyle
buyurmuştur: "Âd'tan kalma Allah'ın, Rasûlünün ve sonra sizindir. Kim ölü
araziyi ihya ederse ona sahip olur. Çeviren üç yıl içinde ihya etmemişse, bundan
sonra bir hakkı kalmaz" (Ebû Yûsuf, el-Harâc, Kahire,1396, s. 70). Nitekim
mücerred olarak arazi çevirmenin mülkiyet ifade etmeyeceğini ve bunun belli süre
içinde ihya edilmesi gerektiğini Hz. Ömer şöyle belirtmiştir: "Ölü araziyi kim
ihya ederse onun olur. Çeviren üç yıl içinde ihya etmezse, çevirdiği arazi
üzerinde bir hakkı kalmaz" (Ebû Yûsuf a.g.e., s. 71). Bu duruma göre, arazinin
etrafını çevirmek veya ilk işgalde bulunmak üç yıl süreyle öncelik hakkı
vermektedir. Buna üç yıl içinde ihya şartı da eklenirse, toprak üzerinde
mülkiyet hakkı doğmaktadır.