Kavramlar Ansiklopedisi | Kategoriler | Konular
Kur'ân-ı Kerim'de Mescid Kavramı
Kur
Kur'ân-ı Kerim'de Mescid Kavramı
?Mescid? kelimesi Kur'ân-ı
Kerim'de 22 yerde geçer; Bu kelimenin çoğulu olan ?mesâcid? kelimesi de toplam 6
âyette zikredilir. Mescid kelimesinin türediği kök olan ?secde? ve türevleri
Kur'ân-ı Kerim'de toplam olarak 92 yerde kullanılır.
Mescid kelimesi Kur'an'da tekil
ve çoğul olarak, ayrıca sıfat tamlaması şeklinde kullanılır. Kâbe ve çevresini
ifade eden Mescid-i Harâm 15 yerde, Mescid-i Nebevî veya Mescid-i Kubâ'nın
kastedildiği ?takvâ temeli üzerine kurulu mescid? (9/Tevbe, 108), Kudüs
hareminin kastedildiği Mescid-i Aksâ (17/İsrâ, 1) ve münâfıkların Hz.
Peygamber'e sûikast tertiplemek üzere binâ ettikleri Mescid-i Dırâr (9/Tevbe,
107) birer âyette zikredilmektedir.
Kur'an'da mescidlerin Allah
için yapılan binalar olduğu vurgulanarak, kullanılışında da sadece Allah'a
ibâdete tahsis edilmesi gerektiği belirtilmiştir. Hıristiyanlar kiliselerinde,
yahûdiler de havralarında Allah'a şirk koşup O'ndan başkasına da duâ edip
yalvararak, başkasını imdada çağırarak mâbedlerini puthaneye çevirdikleri gibi,
mü'minlerin de mescidlerde böyle yapmamaları kesin bir dille ihtar edilir:
?Mescidler, şüphesiz Allah'ındır. O halde, Allah ile birlikte başkasını
çağırmayın, başka kimseye duâ edip yalvarmayın (ve kulluk etmeyin).? (72/Cinn,
18) Bu âyetteki ?mescidler? kelimesi şu şekillerde tefsir edilmiştir: 1) Namaz
kılmak için binâ edilmiş yerler, câmiler, 2) Namaz ve ibâdet yalnız câmilere ve
belli yerlere hasredilmiş olmadığından, bütün yeryüzü, 3) Bütün mescidlerin
kıblesi olduğundan, ?Mescid-i Harâm, 4) Secde ederken yere temas eden organlar.
Dolayısıyla, Mescid-i Haram ve içinde namaz kılınan bütün câmi ve mescidler
Allah'ın olduğu gibi, tüm yeryüzü mescidi de, insanların yaratıcısı önünde
kulluk ve şükür simgesi olarak secde ettiği organları da Allah'ındır; Allah için
ve Allah yolunda kullanılmalıdır.
Kur'an'da; ?içinde Allah'a
ibâdet edilen yer? şeklindeki genel anlamıyla mescid, ehl-i kitabın mâbedleriyle
beraber zikredilmektedir: ?Allah, bir kısım insanları, diğer bazılarıyla
defetmeseydi, mutlak sûrette, içlerinde Allah'ın ismi bol bol anılan
manastırlar, kiliseler, havralar ve mescidler yıkılır giderdi...? (22/Hacc,
40). Kur'ân-ı Kerim, i'tikâf için en elverişli mekân olarak mescidleri
gösterir (2/Bakara, 187). Allah Teâlâ, mescidleri, nûrunun aydınlattığı yerler
olarak zikreder (24/Nûr, 35-36).
Mescid inşâ etmek, îmar, tamir
ve koruma hakkının sadece mü'minlerin, imanını eylemleriyle isbat eden, namazı
ikame edip zekâtını veren ve Allah'tan başkasından korkmayan müttakî mü'minlerin
hakkı olduğu, böyle şerefli bir görevi ancak böyle şerefli insanların
yapabileceği ifade edilir (9/Tevbe, 18). Allah'a şirk koşanların, şirklerini
itiraf eden veya davranışlarıyla bunu kabullenenlerin Allah'ın mescidlerini imar
ve inşâ etmeye, hakları ve yetkileri yoktur; onların pis ellerini ve haram
paralarını böyle mübârek yere bulaştırmaları yakışık almaz ve buna izin
verilmemelidir (9/Tevbe, 17). Bu iki âyet, aynı zamanda mescide taraftar olup
olmamayı, imanla küfrü ayıran bir alâmet olarak da değerlendirilebilir. Mescidin
îmarı ile ilgili ifade, mescidlerin fizikî imarları gibi, aynı zamanda cemaate
katılarak mânevî îmar ve hayatiyetine katkıda bulunmayı, bir iman ve takvâ
alâmeti olarak görmemizi de gerektirir.
Allah'ın mescidlerinde ve
yeryüzü mescidinde Allah'ın zikredilmesine, O'nun hatırlanıp hatırlatılmasına
engel olan ve maddî ve mânevî yönden mescidleri harâb edenlerden daha büyük
zâlim olmaz. En büyük zulüm, kişileri Allah'dan alıkoymaktır (2/Bakara, 114).
Bâzı âlimler, Hz. Peygamber'in, ?yeryüzü bana mescid kılındı? hadisini
delil göstererek ibâdet edilen tüm yerlerin mescid olduğunu, "Allah'ın
mescidlerinde O'nun adının zikredilip anılmasına engel olan ve mescidlerin harap
olmasına çalışandan daha zâlim kim vardır?!...? (2/Bakara, 114) âyetini de
?Allah'ın dinine muhâlefet edenden daha zâlim kime olabilir?? şeklinde açıklar.
Sadece Allah'a ibâdet edilmesi (1/Fâtiha, 5) gereken yeryüzü mescidinde Allah'a
açıkça isyan yapılması ve sadece Allah'a kulluk yapmak isteyenlere engeller
çıkarılması, işkenceden daha büyük zulüm, insanın en doğal haklarına
tecâvüzdür.
"Allah'ın mescidlerinde
O'nun adının zikredilip anılmasına engel olan ve onların harap olmasına
çalışandan daha zâlim kim vardır?! Aslında bunların oralara ancak korkarak
girmeleri gerekir (Başka türlü girmeye hakları yoktur). Bunlar için dünyada
rezillik, âhirette de büyük azap vardır." (2/Bakara, 114)
?Sana haram aydan ve onda
savaşmanın doğru olup olmadığından soruyorlar. De ki: ?Haram ayda savaşmak büyük
bir günahtır. Ancak (insanları) Allah yolundan çevirmek, Allah'ı inkâr etmek,
Mescid-i Haram'ın ziyaretine mâni olmak ve halkını oradan çıkarmak; bunlar Allah
katında daha büyük günahlardır. Fitne de adam öldürmekten daha büyük bir
günahtır... (Bakara, 217)
?De ki: ?Rabbim bana adâleti
emretti. Her mescidde yüzlerinizi O'na (kıbleye) doğrultun ve dini yalnız
Allah'a has kılarak O'na yalvarın. İlkin sizi yarattığı gibi yine O'na
döneceksiniz.? (7/A'râf, 29)
?Ey Âdem oğulları! Her
mescide gidişinizde ziynetli elbiselerinizi giyin (edep ve takvâ süslerini
takının); yiyin, için; fakat israf etmeyin. Çünkü Allah israf edenleri sevmez.?
(7/A'râf, 31)
?Allah'a şirk/ortak
koşanlar, kendilerinin kâfirliğine bizzat kendileri şâhitlik ederlerken,
(küfürlerinin farkında olup, bizzat itiraf ederlerken) Allah'ın mescidlerini
i'mar etme yetkileri yoktur. Çünkü onların bütün işleri boşa gitmiştir. Ve onlar
ateşte ebedî kalacaklardır.? (9/Tevbe, 17)
?Allah'ın mescidlerini ancak
Allah'a ve âhiret gününe iman eden, namazı dosdoğru kılan, zekâtı veren ve
Allah'tan başkasından korkmayan kimseler i'mâr eder. İşte, hidâyete/ doğru yola
ermişlerden olmaları umulanlar bunlardır.? (9/Tevbe, 18)
?Siz hacılara su veren ve
Mescid-i Haram'ı onaran kimseyi, Allah'a ve âhiret gününe iman edip de Allah
yolunda cihad edenlerle bir mi tutuyorsunuz? Halbuki onlar, Allah katında eşit
değillerdir. Allah zâlimler topluluğunu hidâyete erdirmez.? (9/Tevbe, 19)
?Ey iman edenler! Müşrikler
ancak bir pisliktir. Onun için bu yıllarından sonra Mescid-i Haram'a
yaklaşmasınlar...? (9/Tevbe, 28)
?Bir de (mü'minlere) zarar
vermek, (hakkı) inkâr etmek, mü'minlerin arasına ayrılık sokmak ve daha önce
Allah ve Rasûlüne karşı savaşmış olanı beklemek için ?mescid-i dırar? (bir zarar
mescidi) kuranlar ve ?(bununla) iyilikten başka bir şey niyet etmedik' diye
mutlaka yemin edecek olanlar da vardır. Halbuki Allah, onların kesinlikle
yalancı olduklarına şâhitlik eder. Onun içinde asla namaz kılma! İlk günden
takvâ üzerine kurulan mescid içinde namaz kılman elbette daha doğrudur. Onda,
temizlenmeyi seven adamlar vardır. Allah da temizlenenleri sever.? (9/Tevbe,
107-108)
?Eğer iyilik ederseniz
kendinize etmiş, kötülük ederseniz yine kendinize etmiş olursunuz. Artık diğer
cezalandırma zamanı gelince, yüzünüzü kara etsinler, daha önce girdikleri gibi
yine Mescid-i Aksâ'ya girsinler ve ellerine geçirdikleri her şeyi büsbütün
tahrip etsinler (diye, başınıza yine düşmanlarınızı musallat kıldık).? (17/İsrâ,
7)
?İnkâr edenler, Allah'ın
yolundan ve -yerli, taşralı ayrımı yapmaksızın- bütün insanlar için (kıble)
yaptığımız Mescid-i Harâm'dan (insanları) alıkoymaya kalkanlar (şunu bilsinler
ki) kim orada (böyle) zulüm ile haktan sapmak isterse, ona acı azaptan
taddırırız.? (22/Hacc, 25)
?Onlar, başka değil, sırf
?Rabbimiz Allah'tır' dedikleri için haksız yere yurtlarından çıkarılmış
kimselerdir. Eğer Allah, bir kısım insanları, diğer bazılarıyla defetmeseydi,
mutlak sûrette, içlerinde Allah'ın ismi bol bol anılan manastırlar, kiliseler,
havralar ve mescidler yıkılır giderdi. Allah, kendisine (kendi dinine) yardım
edenlere muhakkak sûrette yardım eder. Hiç şüphesiz Allah, kavîdir/güçlüdür,
azîzdir/gâliptir.? (22/Hacc, 40)
?Mescidler, şüphesiz
Allah'ındır. O halde, Allah ile birlikte başkasını çağırmayın, başka kimseye duâ
edip yalvarmayın (ve kulluk etmeyin).? (72/Cinn, 18)
?(Bu kandil) birtakım
evlerdedir ki, Allah (o evlerin) yücelmesine ve içlerinde isminin zikredilmesine
izin vermiştir. Orada sabah akşam O'nu tesbih eder; Birtakım adamlar (Allah'ı
tesbih ederler ki), ne ticaret, ne de alış-veriş onları Allah'ı zikirden, namaz
kılmaktan ve zekât vermekten alıkoymaz. Onlar, kalplerin ve gözlerin allak
bullak olduğu bir günden korkarlar.? (24/Nûr, 36-37)
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.