Kavramlar Ansiklopedisi | Kategoriler | Konular

20. İstişâre ve Organizasyon

20

20. İstişâre ve Organizasyon:

Câmi, bir meclistir. Devlet
başkanı ve tüm diğer yöneticilerin izleyeceği siyaseti, metodu, düşünce ve
projelerini açıklayıp üyelerin görüş, eleştiri ve müzâkerelerine sunduğu bir
meclis. Bilindiği gibi Hz. Ebû Bekir halîfe seçildiği zaman, mescidde mü'minlere
hitap ederek İslâmî yönetimin temel prensiplerini hatırlattı ve bu konulardaki
kendi izleyeceği metotları anlattı:
"Ey insanlar! İstemediğim
halde, büyük bir işin başına getirildiğimi biliyorum. Ancak Allah'ın yardımı ile
bu işi başaracağım. Bu işi adâletle yapabilecek Rasûlullah'ın ashâbından birine
her zaman vermeye hazırım... Ben de sizden biriyim. Ey müslümanlar! Allah'ın
himâyesinde olan bir şeyden dolayı hesaba çekilmek istemiyorsanız, onu hemen
yerine getiriniz. Şeytan beni yoldan çıkarabilir. Kızdığımı gördüğünüz zaman,
size bir zararımın dokunmaması için benden uzak durunuz! Ey insanlar! Beni
murâkabe/kontrol etmekten geri durmayınız. Eğer dürüst hareket edersem, bana
yardım ediniz. Şayet yanlış bir hareketim olursa, hatamı düzeltiniz! Allah'a
itaat ettiğim müddetçe bana itaat ediniz; O'na isyan edersem siz de bana isyan
ediniz!" (Hadislerle Müslümanlık -Hayâtu's-Sahâbe-, M. Yusuf Kandehlevî, c. 2,
s. 617-618)
Hz. Peygamber'in tatbikatına
göre; bir bölgenin valisinin, aynı zamanda câminin de imamı olması gerekiyordu.
Şayet bu bölge, başşehir ise, devlet başkanının namaz kıldırması lâzımdı.
Herhangi bir câminin imamı, bir bölgenin vâlisi olmuyor; bilakis o bölgenin
valisi, aynı yerin câmisinin de imamı oluyor ki, bu onun için bir imtiyazdır.
Böylece o yörenin halkı, günde beş defa yöneticisini görmekte, şikâyetlerini
arzedebilmekte ve bu sâyede onu kontrol etmektedir. Sözgelişi; o bölge
yöneticisi vatandaşının işini aksatıyorsa, bu takdirde o vatandaşın başkente
gidip şikâyetini arzetme imkânı olacaktır. Böylece devlet başkanı, kamuoyunun
sesine kulak vermiş olacak ve halkıyla daha sağlıklı bir diyaloga girecektir.
(İslâm Müesseselerine Giriş, M. Hamidullah, s. 88-90)
Gerek asr-ı saâdette, gerekse
dört halîfe devrinde; müslim ve gayr-ı müslimlerin ihtiyacı, valilere gönderilen
senelik emir ve yazılarda sunulurdu. Valiler, mescid, câmi ve namazgâhlarda
verilen kararları sorar, anlar ve cevap olarak kararların özetini yazarlardı.
Arafat'taki genel toplantıda; mahalle câmilerinden itibaren derece derece gelen
haberler değerlendirilir ve ona göre karar verilirdi. İstibdat devrinde (Emevîler
ve diğerleri), İslâm hâkimiyetinin esası olan meşveret ve teşkilat da bozuldu.
Mescidler ve hacda yapılan siyasî, sosyal ve iktisadî meşveret ve telkinat
kaldırıldı. Mihrabdan ve minberden yapılan telkinlerin, konuşmaların yerini
yalnızca duâlar aldı. Oysa câmiler, sadece namaz kılmak için değil; aynı zamanda
müslümanların birbirleriyle görüşüp tanışmaları için takdir olunan mekânlardır.
Allah Rasûlü, şu âyetin hükmüne uyarak câmide ashâbıyla sık sık istişâre ederdi:
"(Yapacağın) İş hakkında onlarla istişâre et." (3/Âl-i İmrân, 159).
Namaz, cemaat ve istişârenin birbirinden ayrılması mümkün değildir:
"Rablerinin çağrısına icâbet ederler, namazı kılarlar ve işleri aralarında
istişâre iledir." (42/Şûrâ, 38)
Müslümanların istişâresi,
mahalle câmiinden başlayarak Arafat'a kadar uzanan birkaç kategoride
gerçekleşir: Cemaatin getireceği haberler, mahalle câmiinde müşâvere edelip
karara bağlanır. Haftalık Cuma namazlarında ise, bütün mahalle câmii
cemaatlerinin katılım ile, daha büyük bir mecliste, seçilmiş bir hatip
tarafından İslâm âlemine ait bir haftalık haberler ve açıklamalar müslümanlara
duyurulur. Câmi-i Kebîr veya Namazgâh'ta kılınan Bayram namazlarında ise, İslâm
dünyasını ilgilendiren bir senelik olaylar ve haberler hatip tarnafından özet
olarak arz ve izah olunur. Bütün İslâm ülkelerinde ve şehirlerinde meydana
gelen olayları ve haberleri öğrenmek ve bunları değerlendirmek üzere gücü
kudreti yeten müslümanlar Arafat'ta toplanır. Bu ibâdet ve meşveret mahallerinde
müslümanlar eşitlik kuralına uyarlar. Kimsenin kimseye meslek, maddî güç, makam
vb. açısından üstünlüğü olmaz. Herkes aynı safta ve omuz omuzadır. Bu yüzdendir
ki, imamın da cemaatten yüksek bir yerde namaz kıldırması câiz değildir (Ebû
Dâvud, Salât 67). Hatta bazı ülkelerde günümüzde de görüldüğü gibi, mihrabdaki
imam, cemaatin önüne geçtiği için gurura kapılmasın diye, cemaatin bulunduğu ve
secde ettiği zeminden daha aşağıda olan mihrabda namaz kılar. İmamın, namazdan
sonra arkasını mihraba, yüzünü cemaate dönüp oturması, duâ için olmayıp,
kendisini imam seçen cemaatle istişâre ve tartışmaya başkanlık etmek içindir.
(Namaz, Abdullah Yıldız, s. 177-179).
Câmiler, tarihî süreç içinde,
bu fonksiyonlarının bazılarından siyasî amaçlar yüzünden kasıtlı olarak
uzaklaştırılırken; bazen de gelişen toplum ve çoğalan nüfus paralelinde câmiler
çok fazla kurumu namaz kılınan alan içinde taşıyamaz olarak değerlendirildi.
Bünyesinde topladığı bunca hizmetler, zamanla mescide sığmaz oldu ve sonuçta
külliyeler, imâretler doğdu. Böylece mescid, birçok müessesenin kendisinden
kaynaklandığı bir ana kurum olmuştu. Günümüzde mescidlerin bazı fonksiyonları
tümüyle tarihe karışmış, bazı icraatlarını da kısmen farklı şekilde vakıflar,
dernek ve cemaatler üstlenmiştir. Bir iş, ne kadar namaz ve zekâta benziyorsa o
kadar ibâdet yönü ağır bastığı gibi; mescidlere benzediği oranında kurumlar,
vakıf ve teşkilatlar hayır kurumu olacak, Allah'ın râzı olduğu mekânlar haline
gelecektir.

MESCİD..
Mescid; Anlam ve Mâhiyeti
Câmi
İlk Mescidler
Hicretten So a, Medine ve Civarında Yapılan Mescidler
Medine'nin Civar Kabilelerindeki Mescidler
Hulefâ-yı Râşidîn Döneminde Mescidler
Mescidin Müslümanın Hayatındaki Yeri
Kur'ân-ı Kerim'de Mescid Kavramı
Hadis-i Şeriflerde Mescid Kavramı
Mescid İnşâsı
Mescidin Temiz Tutulması
Tahıyyetü'l-Mescid
En Faziletli Mescidler
Cemaat
İmamlık
Mescidin/Câminin Fonksiyonları
1. Mâbed Olarak Mescid ve Mescidin Kudsiyeti
2. Eğitim-Öğretim ve Kültür Merkezi Olarak Mescid
3. Kütüphane
4. Câminin İslâm Devletinde Devlet Kurumu Olarak Hizmetleri a) Siyasetin Merkezi Olarak Câmi
b) Kamu Yönetimi Açısından Câmi
c) Câminin Adâlet Hizmetlerindeki Yeri
d) Mescidin Askerî Amaçlar İçin Kullanılması
5. Mescidlerin Hastahane Olarak Kullanılması
6. Tutuk evi, Hapishane Olarak Kullanılması
7. Mescidler İrşâd Yeridir
8. Mescidler Buluşma ve Görüşme Yeridir
9. Mescidler İstirahat Yeridir
10. Mescidler, Nikâh ve Düğün Salonudur
11. Yemek Yenen Yerdir
12. Misâfirhanedir
13. Ganimet ve Malların Taksim Edildiği, Zekâtların Dağıtıldığı Mekândır
14. Abdest Alma Yeri
15. Şiir Kürsüsü
16. Mescidler, Aynı Zamanda Kültür Salonudur
17. Spor Merkezidir
18. Farklı Dinlerden Misâfirlere Mâbed
19. Karz-ı Hasen Kurumu
20. İstişâre ve Organizasyon
Câmilerin İdâresi ve Görevlileri a) Câmilerde Merkezî İdâre
b) Mâlî Durum
Câmi Görevlileri
İmam
Hatip
Müezzin
Vâiz ve Kussâs
Kaarî
Kayyim, Hademe
Dersiâm
Bevvâb
Ferrâş
Cüzhân
Duâhân
Mevlidhân
Devirhân
Naathân
Şeyhu'l-kurrâ
Müderris
Muhaddis
Hâfız-ı kütüp
Kandilci
Mahyacı
Buhurî
Mescidlere Ait Hükümler
Câmi İnşaatı, Onarımı ve Bakımı
Câmi Âdâbı
Kıble, Mihrâb, Minber, Ezan, Cemaat Kıble
Yönlerin En Güzelini Tercih; Kâbe'ye Dönmek
Mihrâb
Minber
Kürsü
Ezân
Ezanın Başka Dillerde Okunması
İlk Ezan
Ezan Yasağı; Allahu Ekber'den Ta ı Uludur'a
Minâre
Müezzin Mahfili
Hünkâr Mahfili
Namazgâh
Cemaat
Namaz ve Cemaat
Mescid-i Haram, Mescid-i Aksâ, Mescid-i Nebevî
Mescid-i Nebevî
Mescid-i Aksâ
En Fazileti Üç Mescid ve Bugünkü Konumları
Bu Üç Mescid, Günümüzde Müslümanların Esâretini Haykırıyor!..
Kıblelerimize Yönelerek Kıyam
Kiliseden Câmiye; Câmiden Müzeye Ayasofya.
Dırar Mescidi, Takvâ Mescidi Dırar Mescidi
Takvâ Mescidi
Mescidlerin Sanat ve Mimari Yönü.
a) Mimarî Yönden Câmi
b) Tezyînî Sanatlar Yönünden Câmi
Minber
Mihrab
Yeryüzü Mescidi
Günümüz Mescidleri; Bid'atler ve Mescidlerin Yeniden İhyâsı Bid'at Nedir?.
Mescidlerdeki Bid'atler
Câmilerde Bir Büyük Bid'at; Mevlid.