Kavramlar Ansiklopedisi | Kategoriler | Konular

Ashâbu'l-Ferâiz.

Ashâbu

Ashâbu'l-Ferâiz

İslâm miras hukukunda belirli pay sahibi mirasçılar. Ferâiz'in tekili olan
farîza, belirli pay demektir. Mirastaki payları tek tek belirlenen mirasçılara,
belirli pay sahibi mirasçılar anlamında bu isim verilmiştir. Bu gruba giren
mirasçılar onbir olup, değişik durumlara göre bunlar için kırk pay durumu (hâl)
söz konusudur. Kitap, sünnet ve icmâ ile belirlenen bu onbir mirasçı ve
paylarının dayandığı deliller şunlardır:

Kur'an-ı Kerîm'de şöyle buyurulur:

"Allah size (miras hükümlerini şöylece) emir ve tavsiye eder: Çocuklarınız
hakkında, erkeğe iki dişinin payı vardır. Kızlar ikiden fazla ise, mirasın üçte
ikisi onlarındır. Kız bir tane ise mirasın yarısı onundur. Ölenin çocuğu (oğul
veya kız) varsa, ana ve babadan herbirine terikenin altıda biri verilir. Ölenin
çocuğu olmayıp da ona ana ve babası mirasçı olduysa, üçte biri anasınındır.
Ölenin erkek veya kız kardeşleri varsa, terikenin yine altıda biri anasınındır.
Bu hükümler, miras bırakanın yapacağı vasiyetin infazından veya borcun
ödenmesinden sonradır. Siz babalarınızdan ve oğullarınızdan hangisinin yarar
bakımından size daha yakın olduğunu bilmezsiniz. Bu hükümler Allah'tan birer
farîzadır. Şüphesiz Allah her, şeyi bilicidir, tam hüküm ve hikmet sahibidir. "
(4/Nisâ, 11)

"Karılarınızın çocuğu yoksa terikenin yarısı sizindir. Eğer onların çocuğu
varsa, size terikesinden (düşecek hisse) dörtte birdir. Bu da, onların yapacağı
vasıyetin veya borcun ifasından sonradır. Eğer çocuğunuz yoksa, bıraktığınızdan
dörtte biri onların (karılarınızın) dır. Şayet çocuğunuz varsa, terikenizden
sekizde biri yine onlarındır. Bu da, yapacağınız vasiyetin veya borcun
ödenmesinden sonradır. Eğer mirası aranan erkek veya kadın, çocuğu ve babası
olmayan bir kimse olur ve onun (ana bir) erkek veya kız kardeşi bulunursa,
bunlardan her birinin hissesi altıda birdir. Eğer ona bir erkek veya kız
kardeşlerin sayısı birden fazla ise, onlar üçte biri zarara uğratılmaksızın
oralarında eşit olarak taksim ederler. Bu hükümler yapılan vasiyetin ve varsa
borcun ödenmesinden sonradır. Bu emirler size Allah'tan bir vasiyettir. Allah
her Şeyi bilen, ve yarattıklarına çok yumuşak davranandır."
(4/Nisâ, 12)

"İşte bunlar Allah'ın hükümleridir. Kim Allah'a ve Peygamberi'ne itaat ederse,
Allah onu altından ırmaklar akan Cennetlere koyar ki onlar orada ebedî
kalıcıdırlar. Bu, en büyük bir kurtuluştur."
(4/Nisâ, 13)

"Kim de Allah'a ve Peygamber'ine isyan eder, Allah'ın sınırlarını açarsa, onu da
-içinde daimi kalıcı olarak ateşe koyar. Onun için küçültücü bir azap vardır."
(4/Nisâ, 14)
"Habibim,
senden fetvâ isterler. De ki: " ?Allah, babası ve çocuğu olmayanın mirası
hakkındaki hükmünü şöylece açıklar: Eğer çocuğu ve babası olmayan bir erkek
ölür, geride (ana-baba bir veya baba bir) bir tek kız kardeşi kalırsa mirasın
yarısı onundur. Eğer mirasçı erkek kardeş ise, çocuksuz (ve babasız) ölen kız
kardeşinin bıraktığının tamamını alır. Eğer aynı şartlarla kalan kız kardeş, iki
veya daha fazla ise, erkek kardeşinin bıraktığının üçte ikisi onlarındır. Eğer
erkek ve kız kardeşler birlikte mirasçı olmuşlarsa, erkeğin hissesi iki dişinin
hissesi kadardır. Allah size, yanılırsınız diye, hükümlerini açıklıyor. A!/ah,
her şeyi hakkıyla bilendir." (5/Mâide,
176)

"Hısımlar Allah'ın kitabınca birbirine daha yakındırlar. Allah, her şeyi
hakkıyla bilendir." (8/Enfâl, 75)

"Ana-baba ile yakın hısımların bıraktıklarından erkeklere, ana-baba ile yakın
hısımların bıraktıklarından kadınlara, azından da çoğundan da farz kılınmış
birer hisse vardır." (4/Nisâ, 7)
Hz.
Peygamber'in mirasla ilgili bazı hadisleri de şöyledir:
"Ferâiz
(miras) ilmini öğreniniz ve öğretiniz. Çünkü ferâiz, ilmin yarısıdır."
(Buhârî, Ferâiz, 2; Ebû Dâvud, Ferâiz, 1; Tirmizî, Ferâiz, 2)

"Miras hisselerini sahiplerine verin. Kalan miktar, en yakın erkek hısımındır."
(Buhârî, Ferâiz, 5, 7, 9-10; Müslim, Ferâiz, 2-3; Tirmizî, Ferâiz, 8)
İbn
Mes'ud (r.a.)'dan rivâyete göre: "Hz. Peygamber bir kız, oğlu kızı ve kız kardeş
ile birlikte mirasçı olunca; kıza yarım hisseyi, oğul kızına üçte ikiyi
tamamlamak için altıda biri, kız kardeşe de geri kalanı hükmetmiştir." (Buhârî,
Ferâiz, 8, 12; Tirmizî, Ferâiz, 4; İbn Mâce, Ferâiz, 2). "Kız kardeşleri,
kızlarla birlikte olunca asabe yapınız." (Buhârî, Ferâiz, 12; Dârimî, Ferâiz,
4). "İbn Büreyde şöyle demiştir: Peygamber (s.a.s.) nineye yanında anne olmadığı
zaman altıda bir vermiştir." (İbn Mâce, Ferâiz, 4)
Bazı
miras hükümleri de icmâ deliline dayanır. Ana-baba bir kız kardeş bulunmayınca,
baba bir kız kardeşin onun yerine geçeceği prensibi gibi.

MÎRÂS.
Mîrâs; Anlam ve Mâhiyeti
Mirasın Dayandığı Deliller
1. Kur'ân-ı Kerîm'den Deliller
a) Çocuklar ve Ana-Babanın Mirası
b) Karı-Kocanın Mirası
c) Kardeşlerin Mirası
d) Zevi'l-Erhâmın Mirası
2. Sünnet Delili
3. İcmâ Delili
Mirasın Rükünleri
Mirasçı Olmanın Sebepleri
1. Hısımlık
2. Evlilik
3. Velâ
Mirasın Şartları
1. Mûrisin Ölmesi
2. Mirasçının Hayatta Olması
3. Miras Engeli Bulunmaması
a) Öldürme
Kasden Öldürme
Kasda Benzer Şekilde Öldürme
Hata Sayılan Öldürme
Dolaylı Yoldan Ölüme Sebebiyet Verme (Tesebbüb)
b) Din Farkı
Mürtedin Mirası
c) Tebealık Farkı (İhtilâfu'd-Dâreyn)
d) Kölelik
Vâris.
Kur'ân-ı Kerim'de Miras Kavramı
Hadis-i Şeriflerde Miras Kavramı
Asabe.
Kan Hısımlığı Sebebiyle Asabe.
A) Kendi Başına Asabe Olanlar (Binefsihi Asabe).
B) Başkası İle Birlikte Asabe Olanlar (Bigayrihi Asabe).
C) Başkasının Bulunması İle Asabe Olanlar (Maagayrihi Asabe).
Ashâbu'l-Ferâiz.
Mirasçıların Payları
1) Koca (Zevc)
2) Karı (Zevce)
3) Baba.
4) Anne
5) Dede.
6)  Kız.
7) Oğlun Kızı
8) Ana-Baba Bir Kız Kardeş.
9) Baba Bir Kız Kardeş.
10) Ana Bir Kardeşler
11) Nine.
Zevi'l-Erhâm..
Zevi'l-Erhâmın Mirasçı Olma Usûlü
1- Zevi'l-Erhâmı, Miras Bırakana Bağlayan Eshâbü'l-Ferâiz Veya Asabenin Miras Hissesini Esas Alan Usûl.
2- Hısımlık Usûlü
1- Miras Bırakanın Fürûu
2- Miras Bırakanın Usûlü
3- Miras Bırakanın Ana-Babasının Fürûu
4- Mûrisin Dede ve Ninesinin Asabe ve Farz Sahibi Olmayan Fürûu
Zevi'l-erhâmın Mirasçı Olmasında Uyulacak Kurallar
Zevi'l-Erhâmın Mirasçı Oluşuna Örnekler 1- Birinci Sınıfın Mirasçı Olması
2- İkinci Sınıfın Mirasçı Olması
3- Üçüncü Sınıf Zevi'l-erhâmın Mirasçı Olması
4- Dördüncü Sınıf Zevi'l-erhâmın Mirasçı Olması
Kadınlara Miras Olmak ve Kadınların Mirasta Erkeğin Yarısını Alması
Günümüzde Vasiyet, Miras ve İnsanımız.
Konuyla İlgili Geniş Bilgi Alınabilecek Kaynaklar