Kavramlar Ansiklopedisi | Kategoriler | Konular

Gönül Temizliği; Tezkiye.

Gönül Temizliği

Gönül Temizliği;
Tezkiye

Tezkiye, zekât kelimesinin de
aslı olan "zekâ" fiilinden gelir. Zekâ, sözlükte temizlik, paklık, artıp büyümek
mânâsında nemâ, feyiz ve bereket anlamlarına gelir. Tezkiye ise temizlemek,
geliştirmek, feyizlendirmek, büyütmek ve temize çıkarmak demektir. Aynı kökten
gelen "zekât", Allah'ın bereketlendirmesinden meydana gelen nemâdır, artıştır ve
temizliktir. Bu, dünyalık ve âhiretlik işler hakkında kullanılmaktadır. Zekât,
aynı zamanda zengin müslümanların, Allah'ın hakkı olarak fakirler için
ayırdıkları paydır. Bununla onlar, mallarının bereketinin artmasını isterler. Ya
da zekât ibâdetiyle nefislerini tezkiye etmeyi/temizlemeyi arzu ederler.
Yine aynı kökten gelen "ezkâ",
daha temiz, daha iyi ve daha feyizli anlamındadır (2/Bakara, 232; 18/Kehf, 19,
28, 30). Zekiyy kelimesi de aynı kökten türemiştir. Tertemiz, günahsız demektir
ki Hz. İsa'nın bir özelliğidir. Cebrâil, Meryem (a.s.)'e zekiy/tertemiz bir
çocuk müjdelemek için görevlendirilmişti (19/Meryem, 19). Bir başka âyette ise,
suçsuz, mâsum, tertemiz anlamında geçmektedir (18/Kehf, 74).
Tezkiye, kavram olarak, nefsini
temizlemek, onu şirk, günah, nifak, rics, cehâlet, kötü duygular ve benzeri
şeylerden temizlemek, ona itaati ve takvâyı öğretmek demektir. Allah nefsi,
insana ait iç benliği düzene koydu ve ona hem takvâsını hem de fücurunu (isyan
etmeyi) öğretti. Nefis, isyan veya itaat edebilecek bir yapıda yaratıldı. Bundan
sonra kim nefsini tezkiye ederse (temizlerse) kurtulur, onu günahla örtüp saran
da yıkıma uğrar (91/Şems, 7-10). Allah, bunun yanında neyin doğru, neyin yanlış
olduğunu, rüşd ve sapıklık yollarını göstermiştir (2/Bakara, 256). İnsan nasıl
hareket ederse doğru yola gider, nasıl inanır ve yaşarsa sapıtır, zarara uğrar;
hepsini göstermiştir. İnsanlara bunları açıklayacak elçiler ve elçilerle beraber
apaçık beyyineler (belgeler/İlâhî kitaplar) gönderilmiştir.
İnsan nefsine, itaat etme veya
isyan etme yeteneği verilmiş ve bunlardan hangisini seçeceği kendi irâdesine
bırakılmıştır. İnsan fücur (günaha girme) yollarına girmez, takvâ elbisesini
yırtıp atmazsa nefsini tezkiye etmiş olur. İnsanları mutlak anlamda yalnızca
Allah tezkiye edebilir. Çünkü mutlak yaratıcı meydana getirici O'dur. Nefsin
hangi yolla ve nasıl tezkiye edileceğini ancak O bilir. Fücurdan, günahtan,
isyandan sakınabilmenin, doğru yola (hidâyete) girebilmenin yöntemini O
bildirir.
Rabbimizin bildirdiği tezkiye
yollarına uymayıp da kendini temize çıkaranlar, bir anlamda kendilerini üstün
görenler (kitap ehli olanlar) yanılıyorlar. "Nefislerini tezkiye edenleri
görmedin mi? Hayır! Allah, dilediğini tezkiye eder/arındırır. Onlar bir hurma
çekirdeğindeki ince iplik kadar bile haksızlığa uğratılmazlar." (4/Nisâ,
49). Allah'ın insanları tezkiye etmesine aracı olanlar şerefli elçilerdir.
Onlar, Rabbimizin bildirdiği emir ve hikmetlerle insanların nefislerini her
türlü İslâm dışı şeylerden temizlerler. "Öyle ki, içinizden kendinizden size
âyetlerimizi okuyacak, sizi tezkiye edecek, size Kitap ve hikmeti öğretecek ve
bilmediklerinizi bildirecek bir peygamber gönderdik." (2/Bakara, 151; ayrıca
bkz. 2/Bakara, 129; 3/Âl-i İmrân, 164; 62/Cum'a, 2). Allah gönderdiği Kitabı
gözardı edenleri ve onu az bir para karşılığı satanları âhirette tezkiye
etmeyecek, onları temize çıkarmayacak (2/Bakara, 174). Allah'a verdiği sözden
dönenlerin durumu da bundan farklı değildir (3/Âl-i İmrân, 77). İnsanlardan kim
nefsini tezkiye ederse, bu kendi lehinedir, bunun kazancı kendisinindir (35/Fâtır,
18). Nefislerini tezkiye edip arınanlar için öldükten sonra şüphesiz Adn
cennetleri vardır. Onlar orada temelli kalacaklardır (20/Tâhâ, 76). "kim
tezkiye yaparsa (arınırsa) o elbette kurtulmuştur." (87/A'lâ, 14).
Görüldüğü gibi tezkiye,
Kur'an'ın bir emri ve bir ibâdet eylemidir. Bu anlamda tezkiye, takvâya ulaşmak
için bir çaba, insanı Allah'tan uzaklaştıracak her şeyden kaçma, nefsi fücur
sayılan şeylerden alıkoymaya gayret göstermektir. Kelime anlamından hareketle,
temizlenmek, arı olmak, pak olmak, aydınlanmak, nemâlanmak ve hayır yönünden
çoğalmak demek olan tezkiye, bir diğer deyişle İslâm'ın bir başka adıdır. Nefsin
tezkiyesi, mü'minin hayatında başlı başına bir faâliyettir. Bunun nasıl olacağı
Kur'an'da anlatılmaktadır. Peygamberimiz (s.a.s.) de bunu yaşayarak bize
öğretmiştir.

TAHÂRET/TEMİZLİK.. Tahâret/Temizlik; Anlam ve Mâhiyeti
Temizlik
1) Beden Ve Elbise Temizliği
2) Misvak; Dişleri Fırçalamak
Tuvaletten So aki Temizlik
Sağ ve Sol Ellerin Kullanılışı
2) Yiyecek ve Giyecek Temizliği
3) Çevre ve Mekân Temizliği
Mekân Temizliği
Avlu ve Meydanların Temizliği
Mesîre/Piknik Yerlerinin Temizliği
Yolların Temizliği
Ezâ Nedir?.
Yolu Kirletenlere Lânet
Gönül Temizliği; Tezkiye.
Nefis Tezkiyesinin Anlamı
Kur'ân-ı Kerim'de Temizlik Kavramı
Hadis-i Şeriflerde Temizlik.
Temizlik İçin Büyük Nimet; Su.
Sudaki Temizlik İçin Aranan On Özellik.
Kâinattaki İlâhî Temizlik Kanunu.
Tuvaletten So a En İyi Temizlik Nasıl Yapılır?.
Dört Yüz Yıl Avrupa Pislik İçinde Yüzdü.
Avrupa'nın 400 Yıllık Pislik Dönemi
Müslümanlarda Temizlik
Batılı Gezginlerin İtirafı
Günümüzde Bizde ve Batıda Temizlik
Temizliğin Zıddı; Necâset ve Necis.
Fıkıhta Necâset
Necâset
Ağır Pislik-Hafif Pislik
Katı ve Sıvı Pislikler
Görülen ve Görülmeyen Pislikler
Temizleme Şekil ve Yolları
1) Su ile Yıkamak
Su İle Temizlemenin Şekli
Temizliğin Zıddı Olan Diğer Kavramlar; Hubs, Rics, Hades.
Hubs
Rics
Hades.
İbâdet Öncesi Temizlik; Abdest
Abdestin Farzları 1- Yüzü Yıkamak
2- Kolları Yıkamak
3- Başı Meshetmek
4- Ayakları Yıkamak
Abdestin Sünnetleri
1- Niyetle Başlamak
2- Abdeste Besmele ile Başlamak
3- Önce Bileklere Kadar Elleri Yıkamak
4- Misvak Kullanmak
5- Ağzı Yıkamak
6- Burnu Yıkamak
7- Kulakların Meshedilmesi
8- Yıkanması Gereken Uzuvları Üçer Defa Yıkamak
9- Parmakların Arasını Yıkamak
10- Sakalı Ovmak
11- Abdest Almaya Sağ Taraftan Başlamak
12- Tertibe Uymak
13- Başın Tamamını Bir Defada Meshetmek
Abdestin Çeşitleri 1- Farz Olan Abdest
2- Vâcip Olan Abdest
3- Mendup Olan Abdest
Abdestin Mekruhları
Abdestsiz Olarak Yapılması Yasak Olan Hususlar
Abdestin Edepleri (Âdâbı)
Abdest Namazı
Abdesti Bozan Durumlar
Abdesti Bozmayan Durumlar
Abdest Nasıl Alınır?.
Tepeden Tırnağa Temizlik; Gusül/Boy Abdesti
Guslün Farzları
Guslün Sünnetleri
Guslün Adabı
Gusletmesi Gereken Kimseye Haram Olan Şeyler
Guslü Gerektirmeyen Haller
Abdest ve Guslün Faydaları
İstibrâ ve İstincâ
Abdest
Misvak ve Diş Temizliği
1) Abdestin Dolaşım Sistemine Etkisi
2) Abdestin Korunma Sistemine (Lenf  Dolaşımına) Etkisi
3) Abdestin Vücuttaki statik elektriği dengelemede Etkisi
Geniş Bilgi Alınabilecek Kaynaklar