Kavramlar Ansiklopedisi | Kategoriler | Konular

Vasiyetin Meşrûiyeti

Vasiyetin Meşrûiyeti

Vasiyetin Meşrûiyeti:


Vasiyet, İslâm'ın meşru kabul
ettiği akitlerdendir. Tarihî açıdan bakıldığında vasiyetin İslâm'dan önce de var
olduğu görülmektedir. Meselâ Romalılarda aile reisi malında vasiyet yoluyla ve
hiç bir kayda tâbi olmadan dilediği gibi tasarrufta bulunuyordu. Hatta bazen
malının tamamını yabancılara vasiyet edip, kendi vârislerini mirastan mahrum
bırakabiliyordu. Daha sonra birtakım değişiklikler yapılarak, babanın malının en
az dörtte birini çocuklarına bırakması zorunlu hale getirildi. Câhiliye
Araplarında da vasiyet sınırsız bir şekilde vardı. Araplar, kendi akrabalarını
muhtaç bırakmak pahasına büyüklük taslamak için, mallarının tamamını yabancılara
vasiyet ediyorlar ve bununla övünüyorlardı (Zuhaylî, a.g.e., VI, 7). Demek
oluyor ki, İslâm vasiyeti ihdas etmedi, hazır buldu. İslah ederek devam ettirdi,
hatta tavsiye etti.

Vasiyet, tüm İslâm müctehidlerine
göre meşrûdur. Meşrûiyeti, Kitap, Sünnet ve İcmâ ile sâbittir; Kur'an'da:
"Birinize ölüm geldiği zaman, eğer bir hayır bırakacaksa anaya, babaya,
yakınlara uygun bir biçimde vasiyet etmek, Allah'tan korkanlar üzere bir
borçtur.? (2/Bakara, 180) ve "İçinizden ölüp de dul eşler bırakanlara
gelince, onlar eşlerinin evlerinden çıkarılmadan bir yıla kadar bıraktıkları
terikeden faydalanmaları hususunda vasiyet etsinler. Eğer o kadınlar
kendiliklerinden çıkıp giderlerse, iyilikle kendileri hakkında yaptıklarından
size bir günah yoktur. Allah azîzdir hakimdir" (2/Bakara, 240)
buyurulmaktadır. Nisâ sûresinin 11 ve 12. âyetlerinde de ölenin bazı
yakınlarının mirastaki hisseleri belirtilirken, bu hisselerin borçlar ödendikten
ve vasiyetler tenfiz edildikten sonra hak sahiplerine ödeneceği beyan
edilmektedir.

Hz. Peygamber'in hadislerinde de
vasiyet teşvik edilmiştir. Mesela İbn Ömer'den rivayet edilen bir hadiste:
"Bir Müslümanın vasiyet etmek istediği bir şey olup da, vasiyeti yastığının
altında yazılı olmadan iki gece geçirmesi doğru değildir" (Buharî, Vesâya,
1; Müslim, Vesâya,1-4; İbn Mâce, Vesâyâ, 2) buyurmaktadır. Hz. Peygamber bir
başka hadisinde de: "Allah (c.c) size, amellerinize ziyâde olarak ölümünüz
esnâsında mallarınızın üçte birini tasadduk etti (vasiyet etme yetkisi verdi)."
(İbn Mâce, Vesâyâ 5) buyurmuştur.

Bu âyet ve hadislerin delâleti
doğrultusunda İslâm âlimlerinin tümü vasiyetin meşrûluğunda ittifak etmişlerdir.
Dolayısıyla vasiyet icmâ ile de meşrûdur (Merğınânî, el-Hidâye, IV, 232; İbn
Kudâme, el-Muğnî, VI, 444).