Kavramlar Ansiklopedisi | Kategoriler | Konular

Yiyeceklerin Temizinden ve Helâlından Faydalanmak.

Yiyeceklerin Temizinden ve Helâlından Faydalanmak

Yiyeceklerin Temizinden ve Helâlından
Faydalanmak

Helâl kılmak da, haram kılmak
da Allah'a ait bir haktır. Hiç kimsenin, zühdünden, yani dünyaya rağbet
etmemesinden dolayı, nefsini kırmak için ve Allah'ın mubah kıldığı bir şeyi,
lezzet verdiği için haram kılması caiz değildir. Bir şey, helal ise, nefsimizin
hoşuna gidecek şekilde temiz ve lezzetli de olsa, ondan yararlanmak caiz olur.
Çünkü İslam, mubah oldukça lezzet veren şeylerden faydalanmayı kişiye
yasaklamamıştır. Eğer o şey, haram ise, ondan uzak
durmak ve o nitelik onda
oldukça onu kullanmamak gerekir. Allah, haram kılmadığı bir zîneti, süsü
veya temiz rızıkları haram sayanları reddeder. ?De ki: ?Allah'ın, kulları
için çıkardığı süsü ve güzel rızıkları kim haram etti?' De ki: ?O, dünya
hayatında mü'minlerindir; kıyamet günü de yalnız onlarındır.' İşte Biz, bilen
bir topluluk için ayetleri böyle açıklıyoruz.? (7/A'râf, 32)
Müslümana düşen, helalinden ne
bulduysa yemesi, leziz olana kendini zorlamaması ve bunu âdet ve alışkanlık
haline getirmemesidir. Tiryakilik, alışkanlık yapan, onsuz yapamadığımız şeyler,
giderek helal olmaktan çıkan bir duruma gelebilir. Tiryakilik yapan gıdalardan
sakınmaya çalışmalıdır. Peygamberimiz, bulduğu zaman karnını helal yiyeceklerle
doyurur, ama yemede aşırıya, lüks ve israfa kaçmaz ve şükreder; bulamayınca da
sabrederdi. Eline geçtikçe tatlı yer, rastladıkça bal şerbeti içer, buldukça et
yerdi. Bunların hiç birini özellikle yapmadığı gibi; âdet ve alışkanlık da
edinmemişti. (9)
?Size verdiğimiz rızkın
temizlerinden yiyin. Ama bu hususta taşkınlık etmeyin; sonra gazabım üzerinize
iner. Kimin üstüne gazabım inerse artık o, (ateşe) düşmüştür.? (20/Tâhâ, 81)

Hz. Peygamber'in sünneti, az
yeme ve sofradan doymadan kalkma konusunda ciddî tavsiyelerde bulunur. Fakat, bu
konu, fıkıh açısından, haram ve helâl hükümleriyle yanlış
değerlendirilmemelidir. İslâm fıkhı açısından hüküm şudur: Az yemek, sofradan
doymadan kalkmak sünnet; doyuncaya kadar yemek câiz; doyduktan sonra yemek ise
haramdır. Helâl ve temiz yiyecekleri doyduktan sonra yemeye devam etmek,
öncelikle israf olduğu için haramdır. "Yiyin, için; fakat israf etmeyin.
Çünkü Allah müsrifleri (israf edenleri) sevmez.? (7/A'râf, 31) Ayrıca,
doyduktan sonra yemek, fıtratı zorlamaktır ve vücuda zararı kesindir. Bu
yönlerden dolayı da câiz olmaz.
Allah, insanların ve canlıların
ihtiyaç duyduğu her şeyi yaratarak, yeryüzüne depo etmiştir. İnsana düşen; hem
bu dünyadaki, hem ahiretteki rızkı için gayret sarfetmektir. Ama gayretin yönü
ve içeriği ile rızkın helalını veya haramını tercih etmiş olacaktır. Böylece de
ahiret rızkını bu dünyadan kendisi göndermiş veya sadece burada tüketmiş
olacaktır.
"Komşusu açken tok yatan
Biz'den değildir." (Hadis-i Şerif)
"Az yiyenin içi nurla dolar."
(Hadis-i Şerif)
"Tıka basa yiyip içmekten
sakının. Bu, bedeni yıpratır, hastalık getirir." (Hadis-i Şerif)
"Tembellik ve karın
büyüklüğünden Allah'a sığınırım." (Hadis-i Şerif)
"Sadaka ömrü uzatır." (Hadis-i
Şerif)
"Az ye, çok yaşa!" (Hadis-i
Şerif)
"İnsanın kalbi, tarladaki ekin
gibidir. Yemek de yağmur gibidir. Fazla su ekini kuruttuğu gibi, fazla gıda da
kalbi öldürür." (Hadis-i Şerif)
"Tok olan cümle cihanı tok
sanır,
Aç olan âlemde ekmek yok
sanır."
"Az yemekdir âdeme mahz-ı şifâ
Çok yemekten olur emrâz-ı
belâ."
"Yiyin efendiler, yiyin; bu
hân-ı iştihâ sizin;
Doyunca, tıksırınca,
patlayıncaya kadar yiyin!" (T. Fikret)
"Câhiller, 'Üzümünü ye, bağını
sorma' dese de, ey müslüman! Sen, bağını sormadığın -şüpheli- üzümü yeme!"

"Açlık, en iyi terbiyedir."
"Eğer açlık derdi olmasaydı, ne
avcı tuzak kurardı, ne de kuş tuzağa düşerdi."
"Çok sakladığımız yemek, bizden
ekşimek suretiyle intikam alır."
"Kokutmadan yemez eti ayılar."
"Tok iken yemek yiyen mezarını
dişiyle kazar."
"Emeksiz yemek olmaz."
"Açın halini tok bilmez;
hastanın halini sağ bilmez."
"Azıcık aşım, ağrısız başım"
"Zorla pişirilen aş, ya karın
ağrıtır ya baş"

Hamd olsun, bizlere temiz ve
helâl rızıklar ihsân eden Allah'a. Şükürler olsun bizi doyuran, bizi müslüman
kılan, temiz ve güzellikleri ayırabilecek özellikler bahşeden Rabbimiz'e.

1- İmam Gazâli, Kimyâ-yı
Saâdet, s. 193
2- Hayreddin Karaman, Günlük
Hayatımızda Helâller Haramlar, s. 33-53
3- Hüseyin K. Ece, İslâm'ın
Temel Kavramları, 311-312
4- İbrahim Canan, Kütüb-i Sitte
Terc. ve Şerhi, c. 11, s. 130
5- Milaslı İsmail Hakkı, Tıbb-ı
Nebevî, s. 22
6- Kastalâni, el-Mevâhibu'l
Ledünniye, s. 22
7- Hemmerdinger, Midenizi
Koruyunuz, Terc. Cevat Bilge, s. 31
8- H. Ece, a.g.e. Rızık
maddesi; A. Kalkan, Kur'an Kav. Tefsiri, Rızık maddesi
9- İmam Kurtubi, el-Câmiu li
Ahkâmi'l Kur'an, c. 7, s. 198