Kavramlar Ansiklopedisi | Kategoriler | Konular

el-Vâli

el

el-Vâli:

Allah hakkında,
?bütün varlıkların hükümranı ve onların üzerinde mutasarrıf olan? anlamına
gelir. Öyle anlaşılıyor ki, vilâye: İdare, kudret ve icraatı çağrıştırmaktadır;
Kendisinde bunları toplamayana vâlî vasfı verilemez. Bazı âlimlere göre ?vâlî?,
velî demektir; yani ?idareye mâlik olandır. Bundan dolayı yetimi tekeffül eden
kimseye ?yetimin velîsi, emîre de vâli denmiştir. Hattâbî ise, vâlî vasfında
tasarruf ve hâkimiyet kavramından başka ?devamlı surette in'âm eden? mânâsını da
görmektedir. Kur'an'da yalnız bir âyette zımnî bir sûrette Allah'ı tavsif eder
(13/Ra'd, 11). Burada vâlî, ?işlerine sahip çıkan, azabı onlardan uzaklaştıran?
demektir, bazı âlimlere göre ise ?Mevlâ? anlamını ifade eder. (2)
?Velî? kelimesinin; sözlükte,
dost, yardımcı, birinin işini üstlenen, yönetici, yakınlık, bir şeyin sahibi
anlamlarına geldiğini biliyoruz. Allah'ın güzel isimlerinden biri olan
?el-Veliyy? isminin anlamı, yardım eden, insanların ve evrenin işlerini üzerine
alan demektir. Kimileri bunu, seven ve yardım eden şeklinde açıklamışlardır.
?Velî' kelimesi doğrudan doğruya sevgi anlamı taşımasa bile, sevgi, velâyetin
gereği sayılır. Birine yardım etmek, onun işini üzerine almak sevgi ile yakından
ilgilidir.
?Velî? sözlükte bazen, seven,
dost anlamıyla da kullanılır. Allah'ın isimlerinden olan Velî, birçok âyette
?Nasîr/yardımcı' ismi ile beraber geçmektedir. Velî kelimesinde yardım etmek,
işini üzerine almak ile Nasîr/yardımcı ismi arasındaki bağlantı dikkat
çekicidir. Allah (c.c.) hem Veli/insanların velâyetlerini üstlenendir, hem de
onlara her açıdan yardım edendir (2/Bakara, 107, 120). Velî kelimesi, on üç
âyette Allah'a ait olarak geçmektedir. Bazı âyetlerde ise ?size veya sana
Allah'tan başka velî yoktur? şeklinde yer almaktadır ki, bu da, Allah'ın velî
oluşuna işarettir. Birkaç âyette ise Velî isminin mürşid (yol gösteren) (18/Kehf,
17), ?şefí' (şefaat eden) (6/En'âm, 51, 71; 32/Secde, 4), vaak (koruyucu) (13/Ra'd,
37) ve hamîd (övülen) (42/Şûrâ, 28) sıfatlarıyla beraber geçtiğini görmekteyiz.
Şüphesiz ?velî? kavramının bunlarla yakın ilişkisi vardır. Bunlar aynı zamanda
gerçek dostun/velînin de belirgin nitelikleridir.
Mü'minlerin velîsi ve mevlâ'sı
Allah'tır. Allah'ın mü'minlere velî oluşunun sonuçları çeşitli şekillerde
görünür. O, kullarını gözetir, nimet verir. Dolaysıyla O hamd edilmeye lâyık bir
velî'dir (dosttur) (42/Şûrâ, 28). Allah'tan başka velî aramak boştur, çünkü
gerçek velî ancak O'dur (42/Şûrâ, 8-9). O, bağışlayan ve merhamet eden bir
yardımcıdır (velîdir) (7/A'râf, 155). O, mü'minleri karanlıktan nûra (aydınlığa)
çıkarır (2/Bakara, 257). Mülkünde, kudretinde ve yüceliğinde ortağı yoktur (17/İsrâ,
111). O yüce Velî, Kitab'ı indirendir ve O, sâlih kimseleri korur ve gözetir (7/A'râf,
196).
Allah'ın velîliği diğer
sıfatları gibi mutlaktır ve süreklidir. O, insan idrâkinin ötesinde bir
velîliğin, dostluğun ve yardımcı olmanın kaynağıdır. İnsanlara ait, aldatma,
vefâsızlık, hıyânet, aldırmazlık, acımazlık gibi küçültücü sıfatlardan uzak,
iman edip de kendisine ?velî? olan mü'minlere her türlü nimeti ve rahmeti veren,
onlara izzet, mülk, muhabbet ve Hakk'ın şâhitleri olma şerefini bağışlayan,
sürekli affeden, kendisine karşı yapılan hata ve kusurları araştırmayan en yüce
dosttur, velîdir.
Hz. Mûsâ (a.s.), kavmi
arasından seçtiği yetmiş kişiyi bir sarsıntı tutunca Rabbine, beyinsizler
yüzünden kendilerini helâk etmemesini diledi, içinde bulundukları durumun bir
imtihan olduğunu ve Allah'ın, dilediğini doğra yola iletebileceğini itiraf
ettikten sonra; ?...Bizim mevlâmız ancak Sensin. Bizi bağışla, bize merhamet
et. Sen bağışlayanların en iyisisin.? (7/A'râf, 155) şeklinde duâda
bulundu. Melekler de Allah'a ibâdet ederlerken; ?Seni tenzih ederiz
(noksanlıklardan uzak tutarız), Sen bizim Velîmizsin? (34/Sebe', 41) derler.
Kur'an, Peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.s.)'in diliyle şöyle diyor: ?Benim
Velî'm Kitabı indiren Allah'tır. O, sâlihleri dost edinir, onlara yardım eder.?
(7/A'râf, 196). Kendisine verdiği nimetlere şükreden Hz. Yusuf (a.s.) şöyle
niyaz etmişti: ?Dünyada ve âhirette benim Velî'm Sen'sin.? (12/Yusuf,
101)
Velî olmak, velî olunan
üzerinde hak ve yetki sahibi olmayı gerektirir. Velâyetin doğasında bu vardır.
Yalnız bu velî edinilen üzerinde bir baskı ve hükmetme değil; aksine her açıdan
onun iyiliği için çalışma, onun için gerekli yardımı yapma yetkisidir. Allah,
mü'minlerin velîsi olarak onlara hidâyet verir, onları karanlıklardan nûra
(aydınlığa) çıkarır, onlara elçiler gönderir, Kitaplar indirir, yardım eder,
destekler, korur, gözetir, affeder ve rahmetiyle her yönden onları kuşatır.

  VELÎ/ DOST..
Velî; Anlam ve Mâhiyeti
Allah'ın  Mevlâ ve Vâli Oluşu
Allah'ın Veli Oluşu. Allah'ın Sıfatı Olarak el-Velî
el- Mevlâ
el-Vâli
Allah Kimlerin Velîsidir?.
Allah Bazı Kimselere Dost Değildir
Dostun Nitelikleri Velâyette/Dostlukta Aranan Özellikler
Dost Olmak; Allah'a, Rasûlüne ve Mü'minlere. Allah ve Rasûlüne Dost Olmak
Müslümanların Birbirleriyle Dostlukları
Kur'ân-ı Kerim'de Velî ve Velâyet (Dost ve Dostluk) Kavramı
Peygamber ve Onun Yolunu İzleyenler Dışındakileri Dost Kabul Edenler, Âhirette Büyük Pişmanlık Duyacaklar
O Gün Dostlar, Düşman Kesilecek
Başta Yahûdiler Olmak Üzere Ehl-i Kitab'ın Çoğu, Kâfirlerle/İnkârcı Ateistlerle Dostluk Ederler
Tâğutları Velî/Dost Edinmek
Allah'ın Düşmanlarını ve Mü'minlerin Düşmanlarını Dost Edinmek
Zâlimlerle Dostluk
Onursuz Kâfirleri Dost Edinenler, İzzet ve Şerefi Onların Yanında mı Arıyor?.
Mü'minlerin Kâfirleri Velî/Dost Edinmesi
Düşmanlıkta Aşırı Gidilmemesi, Düşman Bir Toplumun Bir Gün Dost Olabileceği
Düşmanı Yakın Bir Dost Haline Getirmek İçin Güzel Tavır
Hadis-i Şeriflerde Velâyet/Dostluk.
Düşmanlık ve Dostluk; Tevhidin Gereğidir, İmanın Dışa Yansımasıdır
Velîliği Gerekli Olanlar
Velî Edinilmesi Yasak Olanlar
Velâyetin Siyasî Görüntüleri
Siyâsî Anlamda Velâyet-Kadın İlişkisi
Müslüman Olmayan Akrabalarla Dostluk ve İlişki
Evliyâullah / Allah'ın Velîleri Kimlerdir?.
Tasavvuf Etkisiyle Velî ve Evliyâ Kavramlarında Anlam Kayması
Tasavvuftaki Evliyâ Nasıl Bir Kişiliktir?.
Velî Kültü Velî kültünün kaynağı ve mâhiyeti
Velî Kavramıyla İlgili Bazı Tasavvufî Terimler Velî Kavramının Tasavvufî Yorumla Anlaşılmasına Yardımcı Olabilecek Bazı Tasavvufî Kavramlar
Abdal
Arâis-i Hak
Arbede
Ârif
Atılan ok geri dönmez
Azrâ
Bed duâ
Bekçi
Beşler
Bî-reng
Büdelâ
Cihad
Çaput
Çarpmak
Derviş
Destur
Dörtler
Efendi
Efrâd
Eren
Evliyâ
Evliyâiye
Evtâd
Fal
Fenâ fillâh
Fenâ fişşeyh
Feyz
Firâset
Gavs
Gayb erenler
Habîbiye
Hâce, hâcegân
Hâcib-i Hak
Hâtemu'l-Evliyâ
Hatm-i Hâce
Hayâl
Hayzu'r-ricâl
Hıfz
Himmet
Hulûl
Hulûliye
Hurriyye
İlhâm
İmâmân
İnhinâ
İnsân-ı Kâmil
İrfân
İhvân
İstiğâse
İstimdâd
Istişfâ'
İşrâf
Keşf
Kırklar
Kıtmîr
Kutb (kutub)
Meded
Mürid
Mürşid
Nâz
Nazar
Niyâz
Nübüvvet
Nücebâ
Nükabâ
Pîr