Kavramlar Ansiklopedisi | Kategoriler | Konular

Akıl Tanımı ve Mâhiyeti

Akıl

Akıl: Tanımı ve Mâhiyeti

?Akl' sözlükte, masdar
olarak; engellemek, alıkoymak, bağlamak gibi anlamlara gelmektedir. ?Akl' isim
olarak; akıl, idrak, diyet, muhakeme yeteneği, kavrayış, zekâ demektir.

?Akıl', bilgi edinmeye
yarayan güç, bu güç ile elde edilen bilgidir. Bu bir anlamda düşünme, kavrama,
anlama ve bilgiye ulaşma yeteneğidir.

Sözlük anlamından
hareketle denilebilir ki ?akıl'; ilimle insanı koruyan, kale içerisine alan,
insanı mahveden yollara sürüklemeyen bir ruhí kuvvettir.

Kur'an-ı Kerim'e göre
insanı insan yapan, onun her türlü fiillerine anlam kazandıran, Allah'ın
emirleri karşısında yükümlülük (mükelleflik) altına sokan ve ona sorumluluk
yükleyen akıldır. Aklı genellikle fiil halinde kullanan Kur'an âyetleri,
akletmenin, yani aklı kullanmanın ve doğru düşünmenin önemine dikkat
çekmektedirler.

?Akıl' kalbin bir
faaliyetidir. Kişi kalbinin bu faaliyeti sayesinde bir şey hakkında bilgiye
ulaşır, o şeyle ilgili özellikleri korur, elde ettiği bilgileri inceler, yerine
göre hatırlar, o şeyle ilgili şahitlik yapacak kadar kesin bir bilgiye kavuşur.[1]

Kalp ve ruhun madeninde,
beynin ışığında bulunan manevî bir nurdur akıl; ki insan bununla, duyu
organlarıyla hissedemediği şeyleri anlar.
Akıl, insanda bulunan manevi bir kuvvettir.
İnsan bu kuvvet sayesinde eşyayı kavrar. Akıl, insanın düşünme, bilme,
davranışını belirleme, denetleme ve yargılaması, iyiyi kötüden, doğruyu
yanlıştan, faydalıyı zararlıdan ayrıt etmesi ile ilgili kabiliyetidir.
Kendisinde bu özel kuvvet olduğu için insan, dinin emir ve yasaklarını yerine
getirmekle sorumludur.[2]



[1]
Hüseyin K. Ece, İslam'ın Temel Kavramları, Beyan Yayınları: 38.

[2]
Ahmet Kalkan, Kur'an Kavram Tefsiri.