Kavramlar Ansiklopedisi | Kategoriler | Konular

İtaat

İtaat

İtaat:

Evlâtların ana babalarına karşı
en önemli görevleri onlara itaat etmek, yapılması haram olmayan isteklerini
yerine getirmektir. Kur'an, ana babaya ihsan/iyilik yapmayı emreder ve şirki
emrettiklerinde onlara itaat edilmemesi gerektiğini belirtir (29/Ankebût, 8).
Şirkin ve Allah'a isyanın dışındaki hususlarda onlara itaat edilmesi gerektiğini
dolaylı yoldan Kur'an emretmiş olur. Hadis-i şeriflerde bu konu, daha
belirgindir. ?Allah size annelerinize itaatsizliği... haram kıldı.? (Buhârî,
Edeb 4) Âyet ve hadislerden anlaşılacağı gibi, ana babaların meşrû istek ve
arzularını yerine getirmek, onlara karşı çıkmamak dinin önemli emirlerindendir.
Allah'a şirk koşmayı, Allah'ın emrettiği/farz kıldığı bir şeyi yapmamasını,
haram kıldığı şeyleri yapmasını emrederse, onların bu istekleri yerine
getirilmez. Kesin haram olmayan, şüpheli konularda ise, çoğu âlime göre ana
babaya itaat tavsiye edilir. İmam Gazâli şöyle der: Haram veya helâl oluşu kesin
olmayan şüpheli işlerde ana babaya itaat lâzımdır; haramlığı kesin olan işlerde
ise onlara itaat icab etmez. Âlimlerin çoğu bu görüştedir. Çünkü şüpheden
kaçınmak takvâdır, ana babaya itaat ise kesin bir emirdir. (4)
Şöyle bir soru hatıra
gelebilir: Ana ve babadan her ikisinin hakkını gözetmek mümkün olmazsa, yani
birini gözetirken diğeri bundan rahatsız olursa, ne yapmak gerekir? Buna şöyle
cevap verilir: Hürmet ve tâzim icab eden işte babanın hakkı tercih edilir.
Hizmet ve nafakaya dair işlerde ise anne tercih edilir. Meselâ, anne ve baba
ikisi beraberce çocuklarının yanına gelseler, çocuk baba için ayağa kalkar.
Evlâdından bir şey istediklerinde önce annesine verir. Evlatta, ana babadan
yalnız birine yetecek kadar bir nafaka bulunmuş olsa; anne, babaya tercih
edilir. Çünkü anne, çocuk için daha çok zahmet çekmiştir, ona karşı şefkati daha
fazladır, onu karnında taşımış ve emzirmiştir, fedâkârlığı daha fazladır.
Hadis-i şeriflerden rahatlıkla anlaşılacağı gibi annenin hakkı üç, babanın hakkı
bir'dir.