Kavramlar Ansiklopedisi | Kategoriler | Konular

Dikkat

Dikkat

Dikkat:

İnsan, çevresiyle devamlı
alışveriş halindedir. Onlardan etkilendiği gibi, onları da etkiler. Onlarla
takışır veya barışır. Bir kısmından daha çok, bir kısmından daha az etkilenir.
Bunlar içinde kişiyi ilgilendiren, harekete geçiren olay ve varlıklara daha bir
alıcı gözle bakar. İşte insanı motive eden varlık veya olayı alıcı gözle
seyredebilmek için kişinin yapmış olduğu seçme faâliyetine dikkat denir.
Dikkatin en önemli vasfı yoğunlaşmadır. Zihnimizin, üzerinde yoğunlaştığı
noktayı daha iyi görür, daha iyi kavrarız. Bu yoğunlaşma ne kadar güçlü ise,
anlama ve kavrama da o kadar sağlıklı ve kuvvetli olur. Zihnin böyle
çevrilişine, dikkat denir. Dikkat, kişinin, etrafında ve kendisinde olan olay ve
değişikliklerin farkına varması ve istediği takdirde, belirli bir işe kendisini
konsantre edebilmesi yeteneğidir. Dikkat, düşünceyi belli konular üzerine
yoğunlaştırmakla kalmaz, aynı zamanda şuuru ve algıyı, araya giren parazit ve
istikrarsız düşüncelerden de kurtarır. (11)
Gaflet, kâfirlerin; dikkat
de mü'minlerin özelliğidir. İnkârcıların içinde bulundukları gaflet haline
karşın, mü'minler canlı, uyanık ve dikkatli olurlar. Dikkat, öncelikle,
Allah'ın her şeyi sarıp kuşattığı, insanın her şeyini bildiği ve âhirette insanı
hesaba çekeceği üzerine yoğunlaştırılmalıdır. Bu dikkati elde eden bir mü'min,
dış dünyadaki tüm nesnelere, tüm olaylara karşı son derece dikkatli, son derece
uyanık olur. Çünkü madem Allah her şeyi kuşatmıştır, madem her şey O'nun emri ve
ilmi içinde gerçekleşmektedir; öyleyse hiçbir şey sebepsiz, başıboş
gerçekleşmemektedir. Her olayın, her gelişmenin bir anlamı, bir hikmeti vardır.
Mü'min, dikkatini ayakta tutarak, bu anlam ve hikmetleri yakalar. Olayların ince
noktalarını, girift taraflarını kavrar.
Buna karşın inkârcılar böyle
bir dikkate sahip olamazlar. Olayların birer amaç ve hikmet doğrultusunda
geliştiğini bilmediklerinden dolayı, dış dünyaya karşı çoğu kez umursamaz,
vurdumduymaz bir tavır takınırlar. Ancak kendi çıkarlarını ilgilendiren konulara
ilgi gösterirler ki, bu da olayların ancak küçük bir tarafıyla ilgilenmeleriyle
sonuçlanır. Bu durumda etraftaki gerçeği tam olarak kavrayamazlar ve çoğu kez
yanlış sonuçlara varırlar.
Dikkatin farklı yönleri vardır.
Olaylardan ders almak, öğüt alıp düşünebilmek için çevremizdeki âyetleri,
delilleri algılayabilmek, basîret ve ferâset nurlarıyla geleceği değerlendirip
ilerideki aşamaları hesaplayarak davranışlarda bulunmak, dikkat
özelliklerindendir. Mü'min, son derece uyanık, dikkatli ve dolayısıyla canlı
olmalıdır. Bezgin, umursamaz, boşvermiş bir ruh hali, mü'minlere değil;
inkârcılara aittir. (12)
Dikkatlerini belli bir konu
üzerinde yoğunlaştıramayan kimseler, faydalı gözlemler yapamaz, o konuda kalıcı
bilgiler elde edemez. Kur'an, yere göğe, insana bakmamızı istiyor. Allah'ın
kitabı, kendini okumamızı emrettiği gibi, evren ve insan adlı kitapları da
okumamızı, Allah'ın yarattıkları üzerinde tefekkür etmemizi, dikkatimizi
yoğunlaştırmamızı istiyor. Kerim Kitabımız, hayata değişik açılardan, çok yönlü
bakmayı telkin ediyor. Onun eğitiminde karıncadan gezegenlere kadar, insanların
bakarak çok şeyler öğrenmesi gereken odak noktaları vardır.