Kavramlar Ansiklopedisi | Kategoriler | Konular
İmam-ı Muntazar
İmam
İmam-ı Muntazar
Beklenen İmam. İmamiyye Şiâsı
da denilen İsnâ-Aşeriyye (Oniki İmamcılık) mezhebinde onikinci imam. Gerçek adı
Muhammed b. Hasan el-Askerî, künyesi Hz. Peygamber'in künyesi, yani Ebu'l-Kasım'dır
(d. 15 Şaban 255/30 Temmuz 869 Samarra). İsnâ-aşeriyye geleneklerine göre adı
söylenmez, yalnız lakaplarıyla anılır. Lakabı anıldıktan sonra "Accelallahu
ferecehu" (Allah onun zuhurunu çabuklaştırsın) denir. Birçok lakabı vardır.
Bunların başlıcaları Sahibü'z-Zaman (Zamanın Sahibi), Sahibü'd-Dar (Yurdun
Sahibi), el-Kâim (Ayakta Duran), el-Hüccet (Kesin Delil), el-Hâtim (Hatmeden,
Sona Erdiren), Nahiyetü'l-Mukaddese (Kutlanmış Yön), el-Hâdi (Hidayete Sevkeden),
el-Mehdî (Hidayet Olunmuş) ve el-Muntazar'dır (Beklenen). Genellikle el-Mehdî ve
el-Muntazar olarak anılır. İmam-ı Muntazar inancı, bir-iki küçük farkla Sünnî
dünyada benimsenen Mehdî inancına benzemektedir.
İsna aşeriyye ya da İmamiyye
Şia'sının anlayışına göre, Onikinci İmam Muhammed b. Hasan el-Askerî, Samarra'da
doğdu. Babası Hasan el-Askerî, ölümünden önce onu yakınlarına göstermiş, onları
müjdelemiş ve "sahibiniz budur" demiştir. Hasan el-Askerî'nin ölümünden
(260/873) sonra, babasının cenaze namazını kıldıran İmam-ı Muntazar, evlerindeki
serdaba girerek gizlenmiştir. Bu gizleniş 328/940 yılına kadar sürmüştür. Gaybet-i
Suğra (Küçük Gizlilik) dönemi denilen bu süre içinde el-Muntazar, bağlıları ile
ilişkilerini Nüvvâb-ı Erbaa (Dört Naib) ya da Süfera-i Erbaa (Dört Elçi) denilen
dört kişi aracılığı ile sürdürmüştür. 328/940 yılında bağlılarına Tevkiy denilen
kısa bir talimatname göndererek tüm ilişkilerini kesmiş, Gaybet-i Kübra denilen
büyük gizlilik dönemine girmiştir. Son tevki'înde, "Yeniden yeniye ortaya çıkan
olaylarda hadislerimizi rivayet edenlere başvurun; çünkü onlar sizin üzerinizde
hüccetimdir benim, ben de onlara Allah'ın hüccetiyim. Gaybetim zamanında benden
faydalanmak, bulut altına girdiği zaman güneşten faydalanmaya benzer. Yıldızlar
nasıl gök ehline amansa, ben de yeryüzündekilere amanım; onlar benimle
esenleşirler. Soru kapısını kapatın, size gerekmeyen şeyleri sormayın,
bilmediğiniz şeylerin üstüne düşmeyin" diyen el-Muntazar, halen yaşamakta ve
gelmesi beklenmektedir.
Sünnî dünyada Kıyametten önce
geleceğine inanılan Mehdiye ilişkin tüm kabul ve rivayetler, İsna-Aşeriyye
Şiasınca gelmesi beklenen İmam-ı Muntazar'a yorumlanır. Şiî hadis derlemelerinde
Sünnî rivayetlerle çakışan ya da küçük farklar taşıyan çok sayıda rivayet
yeralır. Bu rivayetlere göre İmam-ı Muntazar'ın ortaya çıkmasından önce küçük ve
büyük olmak üzere birtakım alametler görülecektir. Hemen tümü çıkmış olan küçük
alametlerin başlıcaları inançsızlığın hüküm sürmesi; rüşvet ve faizin helâl
sayılması; namazın kaybolması; emr bi'l-maruf ve nehy ani'l-münker (iyiliği
emretme, kötülüğü engelleme) görevinin yerine getirilememesi; haramların helâl
bilinmesi; zulmün yayılması; müminlerin umutsuzluğa düşmesi; Kur'an'dan yalnız
ders, İslâm'dan yalnız isim kalması; kan dökmenin önemsiz sayılmasıdır. Büyük
alametlerin başlıcaları da mehdilik iddiasıyla birçok kişinin ortaya çıkması;
Nefsi Zekiyye denilen bir kişinin Mekke'de şehit edilmesi, bulaşıcı
hastalıklarla birçok kişinin telef olması; halkın yarısından fazlasını kırıp
geçirecek savaşlar kopması; Süfyânî denilen bir zalimin ortaya çıkması ve
adamlarıyla birlikte Mekke ile Medine arasında yere batması; Ramazan ayında
uyuyanları uyandıracak, uyanıkları dehşete düşürecek şiddetli bir sesin onu
bildirmesi; birbiri ardınca güneş ve ay tutulmalarının olmasıdır. Bütün bu
alametlerden sonra mehdi olan el-Muntazar gaybetten çıkarak gelecek; Bedir
savaşında bulunan müslümanların sayısınca üçyüzon üç kişi Kâbe önünde kendisine
biat edecek, arkasından bütün müminler uyacak; Hz. İsa gökten inerek arkasında
namaz kılacak; zulmün ve yalanın temsilcisi olan Deccal öldürülecek; İslam bütün
adalet ve gerçekliği ile dünyaya hakim olacaktır.
İmam-ı Muntazar inancı Şiî
dünyada bir İntizar-ı Ferec (Zuhuru Bekleme) düşüncesinin doğmasına neden
olmuştur. Bu düşünce Şiî müslümanlar arasında olaylar karşısında iki tür
yaklaşımın benimsenmesine yolaçmıştır. Olumsuz olarak nitelenen ilk yaklaşıma
göre İmam-ı Muntazar kötülüklerin en yoğun olduğu bir zamanda zuhur edeceği için
kötülüklere karşı konulmamalı, toplumun düzeltilmesi ve İslâm'ın egemen
kılınması yolunda çaba harcanmamalıdır. Çünkü, bu yoldaki çabalar İmam-ı
Muntazar'ın zuhurunu geciktirecektir. Olumlu ve yapıcı olan ikinci yaklaşıma
göre İmam-ı Muntazar'ın ortaya çıkışı hak ile batıl arasında süren bir dizi
mücadelenin son halkasını oluşturur. Bu nedenle müminler pasif bir bekleyiş
yerine kötülüklere karşı mücadele etmeli, İslam'ı topluma hakim kılmaya
çalışmalıdırlar. İran'da gerçekleştirilen İslam devrimi, aynı zamanda, olumlu
bekleyiş düşüncesinin diğerine baskın çıkışının da bir göstergesi kabul
edilmiştir.[1]
[1]
Ahmed Özalp, Şamil İslam Ansiklopedisi: 3/142-143.
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.