Kavramlar Ansiklopedisi | Kategoriler | Konular

Eski Türkler'de Hayvanlarla İlgili İnançlar

Eski Türkler

Eski
Türkler'de Hayvanlarla İlgili İnançlar

Eski Türkler'de
hayvanlarla ilgili inançlar, on iki hayvanlı takvimden şamanların vecd halinde
yukarı âleme çıkmasına aracı olduklarına inandıkları hayvanların konumuna kadar
uzanan geniş bir yelpazede yayılmıştır. Tarih öncesi dönemlerden beri göçebe
Türk hayatının hayvancılığa dayalı olması, bu inançların oluşmasını derinden
etkilemiş ve büyük bir kısmının İslâmiyet'i kabul ettikten sonra dahi özellikle
sanatta ve folklorda yaşamasına yol açmıştır.
Eski Türk
dünyasında geliştirilen hayvanlarla ilgili temel inançların totemizmle ilişkili
olduğu kanaati yaygındır. Kabile mensuplarının kendisinden türediğine inanılan
ve onları akrabalık bağlarıyla birbirine bağlayan totemler, tipik göçebe
karakterini yansıtacak şekilde hayvanlardan seçilmiştir. Öte yandan animizme
dayalı bir dinî yapı arzeden eski Türk inançları, hayvanla insan arasındaki
farklılığı ya ortadan kaldırmış veya en aza indirmiştir. Bu homojen kozmolojik
anlayışta insanlar ve hayvanlar kolayca birbirine dönüşebilmekte veya klasik
şaman âyinlerinde olduğu gibi hayvanlar insanların bir başka âleme geçmesinde
aracılık fonksiyonunu üstlenmektedir. Kabilenin toplumsal sembolü sayılan en
gözde hayvanlar arasında kurt, kartal ve geyik yer almaktadır. Bu hayvanların
klasik totem tanımına uyacak şekilde üstlendikleri bir başka fonksiyon da
?rehber hayvan? olmalarıdır. Buna göre totem olan bu hayvanlar, kabilenin göç
edeceği herhangi bir yere doğru onlara öncülük edip yol gösterir.