400 küsür yıl öncesinden gelen ilahinin sözleri sultan 3. Murat'a aittir. Yine o devrin en büyük bestekarı ve Osmanlı musikisini notalara döken ilk kişi olan Polonya asıllı Ali Ufki Bey tarafından bestelenmiştir. Notaları 1800'lü yılların sonlarına doğru kaybolmuş, eser unutulmuş, 1980'lerde British Museum'ın tozlu raflarında tesadüfen Ruhi Ayangil tarafından bulunup tekrar bizlere kazandırılmış, '90lı yılların ortasında Avrupa dini müzikler festivalinde birincilik ödülünü almıştır.

İlahi haliyle tanıdığımız eser şu şekilde:

Uyan ey gözlerim gafletten uyan
Uyan uykusu çok gözlerim uyan
Azrail’in kastı canadır, inan
Uyan ey gözlerim gafletten uyan
Uyan uykusu çok gözlerim uyan

Seherde uyanırlar cümle kuşlar
Dill-u dillerince tesbihe başlar
Tevhid eyler dağlar taşlar ağaçlar
Uyan ey gözlerim gafletten uyan
Uyan uykusu çok gözlerim uyan

Semâvâtın kapuların açarlar
Mü’minlere rahmet suyun saçarlar
Seherde kalkana hülle biçerler
Uyan ey gözlerim gafletten uyan

Az yemek, az uyumak ve az konuşmak salihlerin âdetidir. Çok yemek, çok uyumak ve gereksiz yere çok konuşmak gaflete sebeptir. Gaflete düşmek ise büyük ziyandır.

Çok yemek, kalbe kasvet verir.

Zihnî faaliyetleri zaafa uğratır.

Bedeni hantallaştırır.

Çok uyumaya sebep olur.

Şehevâni arzuları artırır.

Tok iken yemek ise, hastalık üzerine hastalıktır.

Müslüman, her konuda olduğu gibi yemek, içmek hususunda da itidali muhafaza etmeli, aşırı derecede, oburca yemekten, içmekten sakınmalıdır. Allah dostları, sülaha-yı salihin, ülema-yı amilin günde bir defa, iki defa yerlerdi.

Sabah ve ikindi sonrası olmak üzere günde iki kere yemek yemek güzel bir âdettir.

Mideyi haram ve şüpheli yiyecek ve içeceklerden korumak lazımdır.

Erzurumlu İbrahim Hakkı hazretleri Marifetname’sinde şöyle der:

Metabolizma ölçümleri, beynin uykuda zaman zaman uyanıkken olduğu kadar, hatta daha fazla çalıştığını gösteriyor. Yani belki bedenimiz dinleniyor, ancak beynin uyurken de çalışmaya devam ettiğini görüyoruz.

Genellikle uykuda vücudun ve beynin dinlendiğini, tazelendiğini düşünürüz. Uykusuz bir gecenin sonunda vücudumuzda kırıklıklar, başımızda ağrılar ortaya çıkabilir, kafamızı toplayıp doğru düşünmekte zorlanırız.

Çok az uyuyabilen, uykusu kalitesiz olan insanların genellikle gün içinde sinirli, huzursuz, keyifsiz oldukları, çabuk yoruldukları, dalgın ve unutkan oldukları, kolay hastalanıp geç ve güç iyileştikleri görülür. Uykusuz insanlar genellikle işte verimsiz, okulda başarısız olurlar. Çoğu kez potansiyellerine ulaşamadıklarını, “iyi bir uyku çekseler her şeyin düzeleceğini” düşünürler.

Hayatımızın üçte birini uyuyarak geçiriyoruz. Bu oran daha fazla ya da daha az da olabiliyor. Bazıları 10 saatte kendine gelirken, bazıları 4-5 saatlik uyku ile zinde kalabiliyor. Peki bu farklılık neden kaynaklanıyor? İşte bu sorunun cevabı "uyku kimliği" ile doğrudan alakalı.

Gün boyu yorulan ve yıpranan sinirler uyku sırasında bakıma alınıyor. Uyku esnasında beynimiz bir sonraki güne hazırlanıyor.

Sağlıklı ve zinde bir gün geçirmenin ilk şartı, vücudun kendini dinlendirebileceği kadar uzun ve deliksiz bir uykudan geçiyor. Peki günde kaç saat uyumamız lazım? Bu sorunun cevabını Nöroloji Uzmanı Dr. Nilay Değirmenci veriyor.

Uykulu olma hali bazı insanların günlük işlerine, çocuk bakımına hatta boş zamanlarına bile müdahale eder ve rahatsızlık verir. Bu durum ‘hipersomnia’ (aşırı uyku) olarak bilinir ve sürekli tekrar eden uykululuk halidir. İnsanlarda, işyerlerinde bile tekrar tekrar şekerleme yapma isteği uyandırır.

Aşırı uyku ve sürekli uyuma isteği, çoğunlukla uyku alışkanlıklarınızın kötü olmasından kaynaklanır. Düzenli bir uyku sistematiğine geçmek için vereceğimiz maddeleri uygulamaya almanızı öneriyoruz. İşte birkaç püf nokta:

Uyku saatinizi yavaşça erkene çekin.

Düzenli bir zamanlama elde etmek için önerilen diğer bir yöntem; dört gece boyunca her gece uyku saatinizden 15 dakika önce yatağa gitmeyi denemektir. Bunu gerçekleştirdikten sonra, nihai uyku saatinize bağlı kalmaya çalışın. Aşamalı olarak zamanlamanızı düzenlemek, birden bire bir saat erken uyumaya çalışmaktan daha çok işe yarar.

Beslenme - uyku ilişkisine ve zamanlamaya dikkat!

Günün belirli saatleri uyku için özellikle tavsiye edilirken belirli saatleri de özellikle kaçınılacak saatler olarak belirtilmiştir. İslam'a göre ve tıbbi araştırmalara göre bu saatler tutarlılık gösterir. Bu saatlerde uyumak haramdan çok mekruh olarak değerlendirilir.

Güneş doğduktan 50 dakikaya yani işrak vaktine kadar olan vakitte uyumak mekruhtur. Birkaç hadis-i şerif meali şöyledir:

(Sabah namazından sonra, güneş doğana kadar uyumayın!)

[Beyheki]

(Sabahları uyuyan sırt ve bel ağrılarına müptela olur.)

[İ. Şarani]

(Sabah uykusu, tembellik ve unutkanlığa sebep olur.) [İ. Maverdi]

Hz. Fatıma anlatır:

Sabah namazından sonra yatmıştım. Babam, (Kızım kalk, gafillere benzeme! Allahü teâlâ rızıkları, sabah namazının vaktinde verir) buyurdu. (Beyheki) [Rızkların dağılması sabah namazından sonra olur. Manevi rızkların dağılması ise ikindi namazından sonradır. Bu iki vakitte uyumamaya dikkat etmelidir.]

Sürekli olarak uyuma eğiliminiz var ise, gün içerisinde gözlerinizi açamıyor ve ne kadar uyusanız da doymuyorsanız uygulayacağınız bazı yöntemler vardır. Bu yöntemleri şöyle sıralayabiliriz.

-Uyku ritüeli belirleyin. Her gün uyumadan önce kendinize uygun rahatlatıcı bazı şeyleri alışkanlık haline getirin.

-Beslenmeniz ile uyku arasındaki süreyi açın.

-Çay ve kahve tüketimini minimuma indirin.

-Uyuma mekanınız belirli olsun. Evin her yerinde uyumayı alışkanlık haline getirmeyin. Yattığınız odada da uyku haricinde fazla vakit geçirmeyin.

-Düzenli saatlerde uyuyun.

-Uyanma saatinizi de netleştirin.

Bu yöntemler size düzenli uyku alışkanlığı kazandırır. Aşırı uyku probleminin ilk sebebi de uyku düzensizliğidir. Ancak durum her zaman bu yöntemler ile hallolamayabilir.

Ergenlik döneminden geçen gençler uykusuzluk sorunu ile karşı karşıyadır. Peki, bu sorun onları nasıl etkiler? Uyku bozuklukları hafızayı zayıflatır, yaratıcı düşünme kapasitesini azaltır ve öğrenmeyi olumsuz etkiler. Ergenlik döneminden geçen gençler zaten yoğun stres ve duygusal sorunlarla boğuşmak zorundadır.

Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi vessellem) öğle namazını kıldıktan sonra, bir miktar uyur, ‘kaylule’ yapardı. Nitekim bir hadis-i şeriflerinde şöyle buyurmuşlardır: “Öğleyin kaylule yapınız. Muhakkak şeytanlar öğle vaktinde kaylule yapmazlar.” (Müslim)

Yatsı namazından sonra yatar, gece kalkıp vitir namazını kılardı.

Nitekim Cabir'den rivayetle bir hadis-i şerifte şöyle buyurmuştur: "Gece geç vakitlerde kalkmamaktan endişe eden kimse, vitir namazını yatmadan önce kılsın. Kim, gece geç vakitlerde kılmak isterse kılabilir. Zira gece kılınan namazda rahmet melekleri hazır bulunurlar, şahit olurlar ve daha faziletlidir." (Müslîm.Tirmizi)

Hz. Peygamber (sav) yatsı namazını kıldıktan sonra saadet hanesine döner, eşlerinden kimin sırası gelmişse geceyi orada geçirirdi. (Buhari)

Yatsı namazının ilk vakti girer girmez namazı kılar, sonra bu duaları okur ve istirahata çekilerek, daima sağ tarafına yatar ve sağ elini yanağının altına koyarak uyurdu.

Çeçe sineğinin sebep olduğu virüslerin ( Trypanozoma Gambiense ve Trypanozoma Rhodesiense ) insan vücuduna bulaşmasıyla oluşturduğu parazitlerin, kana ve omirilik beyin sıvısına yayılmasıyla ortaya çıkan bir tür tropikal hastalık. Çeçe sineklerinin bulaştırdığı uyku hastalığı sıklıkla görüldüğü alan, Batı ve Ekvator kuşağı Afrikası’dır.


1 ve 3 haftalık kuluçka döneminden sonra akur evresinde, düzensiz ateş, deride rahatsızlık ve kuruma, bacak ve yüz bölgesinde şişmeler ile kaşıntı görülür, lenf bezleri şişer. Bazı durumlarda ise felce benzeyen zihinsel bozukluklar gelişir. Uyku Hastalığının ikinci evresinde ise, baş ağrısı, uyuklama gibi sinir dokusunun hücre yıkımıyla şuurun kaybolması ve ilerleyen koma ile ölüm meydana gelir.

İbn-i Abbas (r.a.)günün ilk saatlerinde uyuyan oğlunu görünce;

"kalk rızıkların taksim olduğu bir saatte uyumak mı istersin? (zira Bu saat ibadet etme ve calısma zamanıdır.)"

diye ikazda bulunmuştur.

Selefden bazıları da ;

" her kim ikindi vaktinden sonra uyuyup aklında bir özür (Şuur bozukluğu)meydana gelirse,kendinden başkasını suçlamasın."

2 yaş civarı için uyku eğitimi maalesef biraz daha zorlaşmış olacaktır. Öncelikle şunu bilmelisiniz ki öncesinde uyku eğitimi varsa da yoksa da 1 yaşından sonra- özellikle 2 yaş civarı- hemen hemen bütün çocukların yüzyılın icadı olan¨sendrom¨un da etkisiyle uyku düzenleri bozulur. Bunun ardında bir neden aramayın. Yaşın verdiği heyecanla o vakte kadar taşıdıkları alışkanlıklarını değiştirme, hatta kötüleştirme ihtiyacı duyarlar. Bununla karşılaştığınızda yapmanız gereken kurduğunuz düzeni çocuğunuzun gelişimsel isyanlarını da en iyi şekilde karşılayarak devam ettirmektir.

Öğle uykusu, beden ve ruh sağlığı açısından gece uykusuna göre daha müessirdir. Öğle uykusu, gece kalkmaya yardımcı olduğundan sünnet olduğu gibi, aynı zamanda hem ömrün, hem de rızkın artmasına vesile olmaktadır. Çünkü 45 dakikalık bir öğle uykusu (kaylûle) üç saatlik gece uykusuna denk gelmektedir. Demek, ömrüne her gün birkaç saat ilave edilmiş oluyor. Rızık için çalışma müddetine yine bu birkaç saati ölümün kardeşi olan uykunun elinden kurtarıp yaşatıyor ve çalışma zamanına ilâve ediyor.

Uyku kaliteli bir yaşam için temel ihtiyaçlardan. Hem psikolojimiz hem de bedenimiz ona muhtaç. Ancak uyku düzeniniz bozulduysa; uyuyabilmek sizin için kabusa dönmüş demektir. Uyku sorununuzu çözmeden önce bu problemin neyden kaynaklandığını bilmeniz gerekiyor.

İlginç bir nokta da var ki ağır uyku problemi yaşayanlar, yani uykudan ayılmakta zorlananlar ile düzenli şekilde uyuyamayan kişiler genelde aynı insanlar. Yani bu durum genel bir uyku düzensizliği olarak değerlendirilebilir. İki durum da birbiri için tetikleyici olur.

Gaziantep Üniversitesi Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Savaş, melatonin hormonunun saat 21.00 civarında salınmaya başlandığını ve 05.00'lere kadar yüksek seviyelerde seyrettiğini, bu salınımının ışıkla ortadan kalktığını bildirdi.

Uykunun da bu saatler arasında alınması gerektiğini belirten Savaş, şunları kaydetti: