Peygamber Efendimiz (sav) gerek uyku adabı üzerine, gerek hangi saatlerde uyunması, hangi saatlerde uyunmaması gerektiği üzerine ümmetine aydınlatıcı hadis-i şerifler zikretmiştir. Bu hadislerin bir derlemesi şu şekilde:

İnsanın kendine hâkimiyetini kaybettiren uyku abdesti bozar.

Bu uyku ister yan üstü yatarak, ister sırtüstü yatarak, ister yüzü koyun yatarak, ister oturup dirseğine dayanarak olsun hüküm aynıdır.

Yanında konuşulanları duyacak derecedeki hafif uyuklamalar ise abdesti bozmaz. Ancak bu konuda çok ihtiyatlı davranmak gerektir. Sonuçta eğer kişi kendi durumu hakkında yanılgıya düşerek yanlış bir hüküm vermişse o abdest ile kılacağı namaz, yapacağı ibadetler geçersiz olacaktır.

Ebu Saîd el-Vâiz'in yorumuna göre: Bir kimsenin rüyasında uykuda olduğunu ve uykudan uyandığını görmesi; o kimsenin deneyimli olmadığı bir işe girerek çalışacağına,

kişinin rüyasında uyuyan bir kimseyi uyandırdığını görmesi; o kimsenin uyandırdığı kişiyi hak yola getirmeye çalışacağına işaret eder.

Adiyat Suresi özellikle uykusuzluk çeken, uykusundan korkarak uyanan çocuklara okunan sureler arasındadır. Eğer Ayetel Kürsi, Felak ve Nas ile birlikte okunursa o çocuktan korku hali gider. Çocuk korkusundan sıçrayarak uyanıyorsa Zilzal suresini de buna ekleyerek üç gün boyunca okunabilir. Biiznillah şifa bulacaktır.

Feylule uykusu denilen bu zaman diliminde, yani ikindi namazından sonra güneş tamamen batıncaya kadar geçen zamanda, bir çok iş için en verimli zaman dilimidir. Bu saatte uyumak rızkı da, ömrü de noksanlaştırır. Çünkü insanın günün verimini muhasebe edeceği, ölçüp tartacağı, yarınki gün için yeni planlar yapacağı, hayat için yeni moral ve motivasyon bulacağı bu zaman diliminde uyumak insanı bütün bu neticelerden genellikle mahrum bırakır. (bk. Nursi, Lem'alar, s.269)

Uykunun sağlıklı olabilmesi ve kişinin yeterince dinlenebilmesi için mutlaka sabah erkenden kalkması gerekmektedir. Araştırmalar sabah uyandıktan sonra tekrar uyuma yoluyla gece boyu yapılan tamiratın tekrar tahrip edildiğini göstermiştir. Sabah uyandıktan sonra tekrar uyuma isteği alışkanlıktan ve tembellikten kaynaklanır. Bu alışkanlığı yenen kişi en fazla 10 gün içinde büyük bir dinçlik gözlemleyecektir.

Muhbiri Sadık Efendimiz (Aleyhissalatü ve’s Selam) günün erken vaktindeki uykunun aklı azalttığını, insanı tembelleştirdiğini, rızıkta bereketsizliğe neden olduğunu söylemektedir.

İstihare, bir işin hakkında hayırlı olup olmadığını anlamak için abdest alıp iki rekât namaz kıldıktan sonra bu husustaki duayı okuyarak o işle ilgili rüya görmek üzere uykuya yatmaktır.

Ancak burada abdestli olmak, kıbleye yönelerek gerekli duaları okumak ve yatarken de mümkünse kıble yönünde, sünnet üzere yatmak önemlidir. İstihare namazı kılındıktan sonra herhangi bir dünya kelamı söylememek ve böyle bir iş ile ilgilenmemek son derece önemlidir. Bu noktalara dikkat edilerek istihare namazı hakkında şunları söyleyebiliriz:

Siz de sabahları gözlerinizi açmakta güçlük mü çekiyorsunuz? Bitmek bilmeyen uyuma isteği için uygulayabileceğiniz bazı şeyler var. Sabahları yataktan kalkmak sizin için bir işkence haline dönüşüyorsa bir de şu yöntemleri deneyin:

En büyük alim ve evliyalardan İmam-ı Rabbani “rahmetullahi aleyh” hazretleri, bir gün sevdiklerine;

- Dünyaya gönül kaptırmayan, mal, mevki, şöhret kazanmak, başa geçmek sevdasında olmayan din âlimleri, ahiret adamlarıdır, buyurdu. Peygamberlerin vârisleri, vekilleri ve insanların en iyisi bunlardır.

Şöyle devam etti:

- Kıyamet günü, bunların mürekkebi, Allahü teâlâ için canını veren şehitlerin kanı ile tartılacak ve mürekkep, daha ağır gelecektir.

Ve ekledi:

- (Âlimlerin uykusu ibadettir) hadis-i şerifinde methedilen, ahiretteki sonsuz nimetlerin güzelliğini anlayan, dünyanın çirkinliğini ve kötülüğünü gören, ahiretin ebedi, dünyanın ise fani geçip tükenici olduğunu bilen, onlardır.

Uykuyu hafifletmek için doğrudan bir dua arayışına girmekten ziyade öncelikli olarak uyku adabını kendimize bir düstur edinmeliyiz. Sağlıklı bir uyku zaten sabah zindeliğini de beraberinde getirecektir. Bunun yanında uyumadan önce mümkünse yüz kıbleye doğru gelecek şekilde sağ tarafa yatılır. Ve şu dualar okunur:

Sürekli olarak hissedilen uyku hali ve miskinlik için Hz. Ebu Bekir Sıddîk’ın (r.a.) salâtını sıkça okumaya devam etmeniz faydalı olacaktır. Bilhassa namazların ardından, sair ibadet ve tâatlerin akabinden okuyabilirsiniz.

Salât-ı şerife şudur:

Eğer oruçlu olarak uyuduktan sonra kalktığınızda diş kanaması ile ilgili bir belirti görüyorsanız ve dişlerin arasından çıkan kan boğaza gidecek olsa, bakılır: Eğer az olur da içeriye geçmezse, orucu bozmaz. Çünkü adet gereği bundan korunmak mümkün değildir. Çok olmakla beraber çoğunluğu tükürük teşkil ediyorsa, hüküm yine böyledir.

Peygamber Efendimiz İbn Mace'de geçen bir hadis–i şeriflerinde şöyle buyurur:

"Allah bir kulunu helak etmek isterse ondan hayasını alır. Hayası alındığında onu hep uğursuz bulursun. Onu hep böyle bulduğunda emanet duygusunu da yitirir. Yitirince onu hep hain olarak görürsün. Onu bu halde görünce merhamet duygusunu da kaybeder. O bu hale düşünce onu kovulmuş bir halde bulursun. En son onu öyle bir halde görürsün ki İslam halkası artık onun boynundan alınmıştır."

Hz. İmam Cafer Sâdık'tan (s.a) bu dua nakledilmiştir:

"Subhanellallâhi ziş-şa'ni, dâim'us-sultân azîm'ul-burhâni kulle yevmin huve fî şa'n."

Kef'emi Cennet'ul-Eman kitabında: Tahrim suresinin okunması insanı uykusuzluktan kurtarır.

Bu bilgiye göre uykusuzluk problemi çeken kişilerin Tahrim suresini okumaları özellikle tavsiye edilmektedir. Surenin arapça yazılışı ve meali ise şu şekilde:

Kış mevsimi ile birlikte hava soğur, günler kısalır ve yağan kar toprağın üzerini kaplar. İnsanlar için farklı koşullarda yaşama şartları mevcut. Ancak doğal ortamda yaşayan hayvanlar kışı nasıl geçirir, hiç düşündünüz mü?

Bir kısmı daha ılıman yerlere göçeler. Bu konuda kuşlar ve balıklar avantajlıdır. Bazıları kendilerini kışa adapte ederler, daha kalın yeni tüyler çıkarırlar. Hatta bazı tavşan türlerinde karda saklanabilmek için tüyler beyazlaşır. Bazıları yiyeceklerini önceden depoladıkları bir sığınak bulurlar. Bazıları da toprakta derin tüneller açarlar ama bazıları için de kış mevsimini uyuyarak geçirmekten başka çare yoktur.