Kış uykusuna yatan hayvanların mucizevi davranışlarından biri, bütün yaz boyunca, sanki kış için bir hazırlık yaptıklarının bilincindeymiş gibi hareket etmeleridir. Hazırlık olarak, öncelikle kendi kilolarının iki katı kadar kilo alırlar. Kışın vücutlarının ne tip zorluklarla karşılaşacağını, uzun uyku dönemi boyunca hiçbir şey yemeden canlı kalmaları gerektiğini hesaplar gibi hareket ederler.Kış uykusuna yatan hayvanların bir diğer mucizevi davranışı ise;

Doğdukları andan itibaren ilk karşılaştıkları kış ayında, sıcaklığın düşeceğini;

Yağan karın bütün bitki örtüsünü kaplaması nedeniyle yiyecek hiçbir besinin kalmayacağını

Tüm bu nedenlerden ötürü de ilk kez karşılaşacakları yaz ayları boyunca kilo alarak besin depo etmeleri gerektiğini bilir gibi hareket etmeleridir.

Hayvanların her birinde, onların bedenlerinde, yaşayış şekillerinde, savunma sistemlerinde muhteşem yaratılış delilleri var. Bu yüzden bunları bilmek, bunların üzerinde düşünmek gerçekten de çok önemli. Her canlı için Allah bir yaşam biçimi belirliyor, nasıl yaşayacağını, nasıl koloniler kuracağını, nasıl besleneceğini o canlıya ilham ediyor. Ve yeryüzünde yaşayan milyonlarca canlı kendileri için belirlenen bu yaşamın dışına asla çıkmıyor, Allah’a boyun eğerek yaşamlarını sürdürüyorlar. Allah bir ayetinde şöyle diyor:

“Sizin için hayvanlarda da elbette ibretler vardır…”

(Nahl Suresi, 66)

Bugün sizlerle son derece ilginç ve dikkat çekici bir iman hakikati paylaşmak istiyorum. Hiç düşündünüz mü, kış uykusuna yatan hayvanlar nasıl ölmez?

Kış uykusuna yatan hayvanlar bu davranışı bilinçli olarak yapmazlar. Hepsi ilham edildiği vakitte vücutlarında en az enerji harcayacak şekilde kış uykusuna yatarlar.

Son yıllarda bilim adamları, ayıların kış uykusu süresince nasıl sağlıklı kalabildiklerini araştırıyor ve ayıların fizyolojik özelliklerinden tıp alanında yararlanmanın yollarını arıyorlar. Michigan Teknoloji Üniversitesi’nde sürdürülmekte olan araştırmanın hedefi, ayıların kemik metabolizmasını inceleyerek, halk arasında kemik erimesi olarak bilinen osteoporoza çare bulmak.

Kemiklerimiz, yaşamımız boyunca sürekli yenileniyor. Ne var ki yaşlılık, hareketsizlik gibi nedenlerle kemik yıkımı artıyor, yenilenme azalırsa kemik dokusunda zayıflama meydana geliyor. Ancak Amerikan Kara Ayı, aylar süren kış uykusu boyunca hemen hemen hiç hareket etmediği halde, kemik yoğunluğunda önemli bir azalma olmuyor. Oysa benzer bir süreyi yatağa bağımlı şekilde geçirecek bir insanın kemiklerinin, kraker kıvamına geleceği ve kolayca kırılacağı öngörülüyor.

Hayvanların hareketi de cansız makinaların, motorların hareketleri gibi yakıtla temin edilir. Tabiî hayvanların yegâne yakıtları yiyecekleridir. Kışın yiyecek bulunmadığı için yakıt sar fiyatını asgariye indirirler.

Vücutlarına depo ettikleri yağı azar azar kullanırlar. Bir çukura kıvrılıp hareket etmeden derin kış uykusuna dalarlar. Kış uykusu, bizim 7 – 8 saatlik uykuya benzemez. İradeleri dışında bütün metabolizma faaliyetleri yavaşlar. Bu yavaşlama kalp atışlarına, nefes alışlarına kadar varır… Şimdi, Avrupa’da yaşayan küçük sincap faresini ele alalım.

Bu hayvanın normal vücut sıcaklığı 40 derecedir. Kış uykusu sırasında, sanki bir anahtarla çevirir gibi bu sıcaklığı, suyun donma derecesinin (yani sıfır derecenin) biraz üzerine çevirir. Vücut metabolizması oldukça yavaşlar. Nefes alması da çok yavaşlar. Normal kalp atışları dakikada 300′den 7 -10′a kadar düşer. Bu organlar hayvanın iradesi dışında çalışır. Demek ki bir başka irade, bu işi organize ediyor.

Cenab-ı Hak, sırf açlıktan Öldürmemek için, kışın yiyecek bulamayan birçok yarasayı da kış uykusuna yatırır. Onların da sincaplar gibi iktisatlı hareket etmeleri, fazla enerji kaybetmemek için azami gayret göstermeleri gerekir. Çünkü Rezzak-ı Kerim olan Rabbimizin, onların vücutlarına depoladığı yağ miktarı çok naziktir.

Yazın enerji depolayan yarasalar, kış uykusunda ürkütülmemeli. Çünkü, ürktüklerinde stresten hayatlarını kaybediyorlar. Ayrıca, enerji harcadıkları içinde güçsüz düşüp ölebiliyorlar.''

Bazı düşüncesiz insanlar, kış uykusundaki yarasa kolonilerini rahatsız eder. Yarasaları hareketlendirerek daha fazla enerji sağlamağa mecbur bırakıtlar. Bu da onlar için bir felâket olur.

Ülkemizdeki Dupnisa'da bulunan Kız Mağarası'nda yaşayan16 türde 33 bin yarasa, kasım ayının başında kış uykusuna yattı. Kasım-mart dönemini kış uykusunda geçiren yarasalar, yaz döneminde depoladıkları besinlerle hayatlarını sürdürürler.

Kurbağalar da kış uykusuna yatan hayvanlar arasında yer alıyorlar. Hemen her yaşamsal fonksiyonu bir yaratılış mucizesi olarak ele alınabilecek olan bu hayvanların kış aylarında hayatlarını sürdürmeleri ve uyku süreçleri de hayret verici.

Kurbağalar kışın soğuklarda donmamak için, 60 katına çıkan glikozu potansiyel enerji olarak kullanırlar.

Evet tabiatta, kışın aşırı soğuklarda donmamak için vücutlarını dondurarak hayatta kalabilme kabiliyeti verilen omurgalı hayvanların en meşhuru kurbağadır.

Kaplumbağalar havaların soğuması ile birlikte aktiviteleri azaldığı görülür.Bu da ekim aylarına denk gelir.Bu mevsimsel değişimlerden kaplumbağalar kendilerini koruyabilmek için bütün hayatsal faaliyetlerini en aza indirgeyerek uyku haline geçerler.Solunumları yavaşlar ve kalp atışları en aza iner.Tabi ortamda kaplumbağalar ekim-mart aylarında kış uykusuna yatarlar.Çin tatlı su kaplumbağaları gibi bazı küçük türlerin kış uykusuna yatmadıkları görülebilir.

Evde Beslenen Kaplumbağalar İçin Kış Uykusu

Doğal ortamdan uzaklaşan tatlı sı kaplumbağalarında bazı dengesizlikler görülür.Bunun sebebi ev ortamı ile doğal ortamın şartlarıdır.Ev ortamında kaplumbağanın ideal ısısı ve ultraviole ışıktan yoksun olmasından dolayı kaplumbağanın hayatsal faaliyetlerinde dengesizlikler görülebilir. Kaplumbağalar akvaryumlarda kaya altlarına veya köşelere girmeye çalışırlarsa bize kış uykusu zamanını gelmiş olduğunu hatırlatır.Bu durumda şunlara dikkat etmemiz gerekmektedir ;

Kış uykusu hayvanların vücut sıcaklığının azalması ile uzun bir süre devam eden ve vücut faaliyetlerini durduran bir olaydır. Bu olay sırasında vücut içindeki tüm yaşamsal faaliyetler durma noktasına gelmektedir. Bu işlem sırasında vücut enerji tüketimini minimum düzeye indirmektedir. Bu enerji azalması sonucunda vücut sıcaklığı yüksek derece de düşer ve bu düşme sonrasın da ise vücut hareketsiz ve enerji kullanımı çok az olacak şekilde uykusuna devam etmektedir.
Peki kış uykusuna yatan bir hayvan uyandırılabilir mi?

Afrika uyku hastalığı, tıbbi ismi ile Afrika Trypanosoma Enfestasyonu özellikle bölgeye giden ve bu hastalık ile ilgili bilgi sahibi olmayanların hayatlarını tehdit ediyor. Afrika uyku hastalığına ait bilmeniz gerekenleri ise şu şekilde özetleyebiliriz:

Uyku hastalığıİnsanın kanında Trypanozoma Gambiense ve Trypanozoma Rhodesiense türlerinin parazitlenmesiyle meydana gelen bir hastalık. Hastalığın yayılması ve bulaşması Tse-Tse sineği vasıtasıyla olur. Akut ve müzmin olarak ilerleyebilir. Akut halde yüksek ateş, adenit, deride kırmızı döküntüler ve geçici ödemler olur; müzmin halde ise parazit beyne yerleştiğinden meningo-ensefalit, meningo-miyelit sonucu sinir dokusunun hücre yıkımıyla şuurunun kaybolması ve ilerleyen koma ile ölüm meydana gelir.

Çeçe sineğinin sebeb olduğu virüslerin ( Trypanozoma Gambiense ve Trypanozoma Rhodesiense ) insan vücuduna bulaşmasıyla oluşturduğu parazitlerin, kana ve omirilik beyin sıvısına yayılmasıyla ortaya çıkan bir tür tropikal hastalıktır. Çeçe sineklerinin bulaştırdığı uyku hastalığı sıklıkla görüldüğü alan, Batı ve Ekvator kuşağı Afrikası’dır. Bu bölgede görülüyor olması da Afrika uyku hastalığı olarak isimlendirilmesine sebep olmuştur.

Uyku Hastalığı; Genellikle Afrika’da görüldüğü için Afrika uyku hastalığı da denilen bu hastalıkta önce düzensiz, sürekli bir ateş, sonra deride döküntüler, ödemler, lenf bezlerinde şişmeler görülür. Lenf bezlerinin şişmesi septisemiye (kanzehirlenmesine) kadar gidebilir. Hastalığın son safhalarında ruh ve sinir bozuklukları arasında sürekli bir uyku hali görülür.

Hastalığın ilk belirtileri sineğin ısırdığı yerde 1-2 hafta içinde oluşan sert, ağrılı ve kırmızı renkte yaralardır. O bölgeye yakın lenf bezlerinde şişme görülür.

Hastalık ilerlediğine parazit kan yolu ile beyne ulaşır ve bu bölgede iltihaplanmaya yol açar. Bu durumda kişide uykuya eğilim, felç, yürüyeme ve konuşmada bozukluk, bayılma, kişilik değişikliği gibi belirtiler görülür. Halsizlik, yorgunluk ve düzensiz ateş yükselmeleri hastalığa eşlik eder. nefes darlığı, kalpte aritmi ve yetersizlik, ishal, dalakta büyüme, adet düzensizliği de diğer bulguları oluşturmaktadır.

Afrika uyku hastalığında tanı süreci maalesef genel olarak aksamaktadır. Belirtilerin çoğu hastada yavaş ilerleyebiliyor olması bunun sebepleri arasında yer alıyor. Hastalığın tanı evresi ise şu şekilde:

Kan, lenf bezinden veya beyin omurilik sıvısından alınan örneklerin boyanması ile parazitin gösterilmesi gerekmektedir. Bunun dışında hasta insanın serumunda parazite karşı oluşmuş antikorlar da kan testleri ile saptanabilir.

Uyku hastalığını,böceklerin çift kanatlılar sınıfından “Çeçe sineği” aşılar. Karasinekten biraz büyükçe olan Çeçe sineğinin bulunduğu çevrede,at, sığır,inek ve benzeri hayvanların yaşamasına imkan yoktur. Söz konusu sinek, yatay ve zayıf hortumlarından, makas gibi çapraz durumda, saydam kanatlarından kolaylıkla tanınabilir. Hayvanlarda ve insanlarda, hastalığın mikropları doğrudan doğruya beyni etkiler. Bütün çeçe sinekleri,uyku hastalığını meydana getiren, “tripanozoma” taşır.