Kavramlar Ansiklopedisi | Kategoriler | Konular
HAKEM
Yeni Sayfa 1
﴿
اَلْحَكَمُ ﴾
HAKEM
Bu isim Kur'an-ı Kerîm'de Allah'ın bir sıfatı olarak bu şekilde geçmez. Ancak
şu âyetlerde zımnen geçer:
?Allah'tan başka bir hakem mi arayayım??[1]
?Allah, aramızda hüküm verenlerin en hayırlısıdır.?[2]
?De ki: ?Ey gökleri ve yeri yaratan, gaybı ve müşehade edilebileni bilen
Allah'ım. Anlaşmazlığa düştükleri şeylerde, kullarının arasında sen hüküm
vereceksin.?[3]
Bu ismin, insanlar için de kullanılabileceği Kur'an'da şöyle geçmektedir:
?Allah'tan başka bir hakem mi arayayım??[4]
?(Kadın ile kocanın) aralarının açılmasından korkarsanız, bu durumda erkeğin
ailesinden bir hakem, kadının da ailesinden bir hakem gönderin.?[5]
Ancak bu ismin bir özel isim veya lakap / ünvan olarak kullanılması caiz
değildir. Hani b. Zeyd anlatıyor: ?Hz. Peygamber'in yanına bir heyet geldi.
Aralarından birine ?Ebü'l-Hakem denildiğini işitince Hz. Peygamber o kişiye:
?Hakem Allah'tır. Neden sana Ebü'l-Hakem denilmektedir?? dedi. Adam: ?Kavmim
herhangi bir konuda ihtilaf ettiklerinde bana gelir, ben de hakemlik yapar ve
aralarında hüküm veririm. Böylece her iki taraf, verdiğim hükme razı olur.?
dedi. Hz. Peygamber: ?Çocukların var mı?? dedi. Adam: ?Evet, Şurayh, Abdullah ve
Müslim Benî Hâni? dedi. Hz. Peygamber: ?En büyükleri hangisi?? diye sordu. Adam:
?Şüreyh? dedi. Hz. Peygamber: ?Artık sen, Ebû Şüreyh'sin? dedi. O'na ve oğluna
dua etti.?[6]
Zeccâc der ki: ?Hakîm ve Hakem aynı anlamdadır. el-Vâsit ile el-vasat gibi.
Hakem'in asıl anlamı mani olmaktır. Aynı kök kelimeden türeyen ?Hakemetü? gem
anlamına gelir. Zira gem, atın huysulaşmasına mani olur. Aynı kökten türeyen bir
diğer sözcük hikmettir. Hikmet de kişinin saçma ve çelişkili sözler
söylemesine, aptalca davranışlarda bulunmasına mani olur. Hakem sözcüğü de bu
kökten türemiştir. Hakem, hasımların birbirlerinin haklarına tecavüz etmesine
mani olur. Allah, kendisini Hâkimlerin Hâkimi ve Hakemlerin Hakemi olarak
niteler. Şöyle buyurur Yüce Allah: ?Haberiniz olsun; hüküm yalnızca
O'nundur. Ve O, hesap görenlerin en süratli olanıdır.?[7]
el-Halîmî ise Hakem'in anlamı için şunları söyler: ?Hakem, hüküm ve karar
verendir. Hükmün aslı, fitne ve fesada mani olmaktır. Allah'ın koyduğu bütün
yasalar, kulların yararı içindir. Bu yasaların dışındaki her şey, yanlıştır,
fitne ve fesattır.?
Ebû Süleyman el-Hattâbî de der ki: ?Hâkîm, insanların birbirlerine haksızlık
etmelerine mani olduğu ve hakları, hak sahiplerine verdiği için böyle
adlandırılmıştır. Birisi bir fesada mani olduğu zaman ?Hakemtü'r-racule ani'l-fesâd?
denilir. Hayvanın huysuzlaşmasına ve istenilen yönden başka bir yöne gitmesine
mani olduğu için ?gem?e de ?hakemetün? denilmiştir.?[8]
[1]
En'am,
114.
[2]
A'raf,
87.
[3]
Zümer,
46.
[4]
En'am,
114.
[5]
Nisa,
35.
[6]
Buhârî,
811.
Bkz. Kurtubî, a.g.e.,
1/436.
[7]
En'am,
62.
Geniş bilgi için bkz. Beyhakî, a.g.e., s. 80; Râzî, a.g.e., s.
234;
Kurtubî, a.g.e.,
1/436.
[8]
Kurtubî, a.g.e.,
1/439;
Beyhakî, a.g.e., s. 80.
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.