Kavramlar Ansiklopedisi | Kategoriler | Konular
4- Kavrama Veya Duyumsama
4
4- Kavrama Veya
Duyumsama:
Bu da, herhangi bir araç yardımıyla, gerçeği
kendi özelliği ve tanımı içinde algılamaktır. Yani kişinin ikna olması halidir.
Bu dört kategoriye giren zihinsel olguların tümü bilgidir. Ancak ilk üçü
yetersiz, dördüncüsü ise yeterli bilgidir. Yeterli bilgi aynı zamanda kesin ve
doğru olan bilgidir. Şu varki kesin bilgi, kapsamlı kavrayış demek değildir.
Bu nedenle ipuçları ve semboller de bilgidirler. Çünkü bunlar da kesin bir
kanaat için yeterli araçlar olabilirler. Nitekim birçok insan şifrelere
tutunarak amaçlarına ulaşmaya çalışırlar.
Örneğin doğuştan âmâ bir kimsenin güneş
hakkındaki bilgisi, gözleriyle güneşi gören insanlarınki kadar kavrayıcı ve
kapsamlı değildir. Bununla beraber onların bilgisi kadar kesindir. Keza duyuları
sağlam, ufukları geniş ve kültürlü birçok insanın güneş hakkındaki teknik
bilgileri, astronomlarınki kadar kapsamlı ve kavrayıcı değildir. Bununla
birlikte kültürlü olmak şöyle dursun bilgi düzeyleri pek sıradan milyonlarca
insanın bile örneğin güneşin dünyadan 150 milyon km. uzakta bulunduğuna,
çapının: 1 391 000 km. olduğuna ve merkezindeki sıcaklığın 150 milyon
santigrad dereceyi bulduğuna ilişkin bilgileri gökbilimcilerinki kadar
kesindir.
İnsanda imanın oluşabilmesi bakımından bilgi çok
önemlidir. Ancak bilgi kavramı da ilim ve felsefede işlenen diğer birçok
kavramlar gibi eskiden beri derin incelemelere ve tartışmalara konu olmuştur.
Dolayısıyla bu yöndeki çalışmaların sonucu olarak ?Bilgi teorisi? doğmuştur.
Psikoloji, sosyoloji ve mantığın ortak konusu olan bilgi, nicelik, ölçüt ve
değer gibi temel unsurlarla ancak tanımlanabilmektedir. Elis'li Pyrrhon'dan
Gazalî'ye, David Hume ve Kant gibi Batılı şüpheci filozoflarına kadar birçok
ilim adamı bilgi hakkında farklı kanaatlar ortaya koymuşlardır. Ancak bütün
bunlar, basiret ve sağduyu süzgecinden geçirilecek olursa özetle denebilir
ki bilgi: Gerçeği kendi özelliği ve tanımı içinde; Aklın, duyuların ve doğru
haberin yardımıyla kavramak veya duyumsakmaktır. Nitekim İslam âlimleri
bilginin sağlıklı bir şekilde elde edilebilmesi için bu üç aracı birlikte
sözkonusu etmişlerdir. Örneğin Ömer Nesefî, Risalesi'ne: ?Yaratıklar için
bilgi araçları üçtür: Sağlam duyular, doğru haber ve akıldır.? diye
başlamaktadır. Evet, evrensel bilgileri algılayabilmek ve bunlara bağlı
olarak da en büyük gerçeği duyumsayabilmek ancak bu üç araç sayesinde
mümkündür. Şimdi bunları ayrı ayrı inceleyelim[1]:
[1]
Ferit Aydın, İslam'da İnanç Sistemi, Kahraman Yayınları: 199-200.
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.