Kavramlar Ansiklopedisi | Kategoriler | Konular
Çocuk Oyuncakları
Çocuk Oyuncakları
Çocuk Oyuncakları:
Fukaha, çocuklar için yapılan insan ve hayvan
şeklindeki oyuncaklara cevaz vermişlerdir. İmam Kurtubî şöyle der:
"Heykel, mücessem insan ve hayvan figürlerinin haram kılınmasından bir istisna
vardır. O da çocukların oynadığı oyuncaklardır. Çünkü bu konuda Hz. Âîşe'den
rivâyet edilen şu hadis-i şerif vardır: "Rasûlullah (s.a.s.) Tebük veya
Hayber gazvesinden döndü. Evin dolap yerinde perde vardı. Bu esnada rüzgâr esti
ve Âîşe'nin oyuncak bebeklerinin bulunduğu bölümü açtı. Rasûlullah (s.a.s.)
"Bu nedir, ey Âîşe?" diye sordu. Âîşe, "Benim kızlarım" cevabını verdi.
Oyuncakların arasında deriden iki kanadı bulunan bir at vardı. Rasûlullah
(s.a.s.) "Oyuncakların ortasında gördüğüm şu şey nedir?" diye sordu.
Âîşe, "iki kanat" dedi. Rasûlullah, "İki kanatlı at olur mu?" dedi.
Aişe, "Hz. Süleyman'ın çok kanatlı atlarının olduğunu duymadın mı?" cevabını
verdi. Hz.Âîşe der ki: "Rasûlullah (s.a.s.) bu cevap üzerine dişleri
görünecek kadar tebessüm etti." (Ebû Davûd, Edeb 54)
"El-umûr bi-mekasıdihâ" genel kaidesine bağlı
olarak bazı ilim dallarında kullanılan boyutlu sûretlere cevaz verilmiştir.
Meselâ tıp ilminde vücudun teferruatlı olarak tanınması gerekir. Bunun içinde
boyutlu ve vücudun iç organlarını gösterin iskeletlere veya insan sûretlerine
ihtiyaç vardır. Bilhassa operatör bir hekimin sahasında başarılı olabilmesi için
insan vücudunu iyi tanımasına ihtiyaç vardır.
Bir veterinerin de hayvan vücudunu tanıması
gerekir. Bir biyoloji bilgini de aynı ihtiyacı duyar. Bunlarda mücessem canlı
sûretlerinin kullanılması zaruretten dolayı mubahtır, câizdir.
Boyutsuz (gayri mücessem) sûretler (Resim ve
fotoğraf). Bu konudaki görüşleri şu maddeler içinde toplamak mümkündür:
1- Bitkiler, deniz manzaraları, tabiat
manzaraları gibi cansız cisimlerin resimlerini yapmak ulemanın icmâı ile
mubahtır.
2- Tapılan canlının resmini yapmak da ulemanın
ittifakı ile haramdır. Meselâ Budistlerin tapındığı Buda'nın resmini tapılsın
diye yapan kimse kâfirdir, küfür ve sapıklığın yayıcısıdır. Bu gibi kişiler
hakkında Rasûlullah (s.a.s.) "Kıyamet gününde insanların azâb bakımından en
şiddetlisi tasvir yapanlardır." buyurmuşlardır.
İmam Taberî de bunu şu şekilde açıklamaktadır:
Bu hadis-i şerifteki tasvirciden kasıt, ibâdet edilen bir şeyin resmini yapan,
bu fiili bilerek ve kasıtlı olarak işleyendir. O bu fiili ile kâfir kabul
edilir. Bu kasdı taşımayan ise isyankâr kabul edilir (Y. El-Kardavî, el-Halâl
ve'l-Haram fi'l-İslâm, 104).
3- Resmi yapan bununla Allah'ın yaratışına
benzetmek veya Allah'la yaratma yarışına girmeye çalışmak gibi bir kasıt
güderse, tevhid akidesinden çıkar. İşte bunlar ve bunlara benzeyenler hakkında,
"İnsanlar içerisinde azâbı en şiddetli olanlar, Allah'ın yaratmasına benzer
yaratma yarışına gidenlerdir." (Buhârî, Libâs, 91; Nesâî, Zînet, 112; Ahmed
İbn Hanbel, 111, 36) hadis-i şerifi varid olmuştur.
4- İhtilâfsız olarak haram çerçevesine giren
sûretler, tabilerinin dinî yönden mukaddes kabul ettikleri, dünyevî yönden
ululadıkları tasvirlerdir. Bunlardan birinci gruptakiler peygamberlere,
meleklere, sâlih kişilere ve evliyaya atfedilen resimlerdir. Mesela Hz.
İbrâhim'in, Hz. Musa'nın, Hz. İsa'nın, Cebrail'in, Hz. Ali'nin resimleri bu
kabildendir. Bu çeşit resimler, ehl-i kitabda ve müslümanlardan Şîa'da çoktur.
İkinci gruptakiler ise ululanan ve bir nevi
takdis edilen kralların, sultanların, kumandanların, din adamlarının,
sanatkârların, hangi sahada olursa olsun meşhur olmuş şahısların tasvirleridir.
Bunlar ya gününde resmî otoritenin baskıyla veya zaman aşımıyla dinî hüviyet
kazanarak takdis edilirler. Müslim'in Sahih'inde Ebû'd-Duha'dan şöyle bir
rivâyet vardır: "Mesrûk'la birlikte içinde heykeler bulunan bir evde idik.
Mesrûk bana: "Bunlar Kisra'nın heykelleri mi? diye sordu. "Hayır, bunlar
Meryem'in heykelleridir" dedim (Ahmed İbn Hanbel, 1, 375)
5- Takdis kastı güdülmemek ve Allah'ın
yaratmasına benzer bir şey yaratma iddiasında bulunmamak sûretiyle yapılan ağaç,
güneş, ay, nebatlar, tabiat manzaraları ve diğer cansızların resimlerini yapmak
mubahtır.
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.