Kavramlar Ansiklopedisi | Kategoriler | Konular

Ümmet; Anlam ve Mâhiyeti

Ümmet

Ümmet; Anlam ve Mâhiyeti

?Ümmet?, anne anlamına gelen
?ümm' kelimesinden türemiştir. ?Ümm?, bir şeyin meydana gelmesine, terbiyesine,
ıslahına veya başlangıcına temel olan köküne verilen isimdir. ?Ümm? kelimesi
Kur'an'da kelime anlamıyla hem anne, hem de ana, asıl, temel, uygun karşılık
anlamlarında geçmektedir.
Kur'an'da geçen ?ümmü'l
kitap-kitabın anası', ?Levh-i Mahfuz' yerine kullanılmıştır. Bütün ilimlerin
oluşumu ona nisbet edilir, bütün ilimlerin kaynağı odur.
?Ha. Mim. Apaçık olan
Kitaba andolsun; Gerçekten Biz onu, belki aklınızı kullanırsanız diye Arapça
bir Kur'an kıldık. Hiç şüphesiz o, bizim katımızda ?ümmü'l kitap-tadır, çok
yücedir, hüküm ve hikmet doludur.? (Zuhruf: 43/1-4)
?Ümmü'l Kitap', bütün
peygamberlerle gönderilen mesajın kendisinden alındığı asıl ?kitap'tır. Onun bir
adı ?Levh'- Mahfuz', diğer adı da ?Kitab-ı Meknûn'dur.[1]
O, korunmuş ve saklanmıştır, her türlü değişiklikten uzaktır. Ona ?kitabın
anası' denilmesi, vahyin kaynağının aynı olduğuna işaret etmek içindir.
Farklı kavimlere gönderilen peygamberlerin dilleri ayrı olsa da, insanlara
anlattıkları hak ve batılın, hayır ile şerrin ölçüsü aynı idi. Bütün
peygamberler ve ilâhí kitaplar insanları aynı ilâhí gerçeğe davet etmişlerdir.
Gönderilen peygamberlerin ve kitapların dilleri farklı olsa bile geldikleri
kaynak ?ümmü'l kitap-levh-i mahfuz'dur.
Kur'an'da bir âyette geçen
?ümmü'l kura-şehirlerin anası' sözü, bir çok tefsirciye göre Mekke'dir.
?Işte Biz sana, böyle Arapça
bir Kur'an vahyettik; şehirlerin anası (olan Mekke halkı)nı ve çevresinde
olanları uyarıp-korkutman için?? (Şûrâ: 42/7)
?Ümm' kelimesi Kur'an'da kelime
anlamıyla hem anne, hem de ana, asıl, temel, uygun karşılık anlamlarında
geçmektedir.
?Ümmet?, sözlükte, cemaat, yol,
din, nesil veya topluluk demektir. Çoğulu ?ümem'dir. Aslında ?ümmet' kelimesi
bir çoğunluğu, bir cemaati ifade ederken, ?ümem' sözcüğü, çoğulun çoğulu
gibidir. ?Ümmet' kavram olarak, kendi irâdeleriyle veya bir zorunluluk sonucunda
aynı yerde, aynı zamanda veya aynı dine uymak sûretiyle bir arada yaşayan insan
topluluğudur. Bu tanımdan hareketle birçok müslüman bilgin, ?ümmet' kelimesiyle
İslâm'a inanan toplulukların kast edildiği görüşündedir.
Kur'ân-ı Kerim ?ümmet'
kavramını farklı topluluklar için kullanmaktadır. Söz gelimi, ?Yerde
debelenen hiç bir canlı ve iki kanadıyla uçan hiç bir kuş yoktur ki, sizin gibi
ümmetler olmasın?? (6/En'âm. 38) âyetinde olduğu gibi hayvanlar ve kuşlar da
birer ümmettir. Peygamberimiz (s.a.s.), köpeğin ve karıncanın bile bir ümmet
(topluluk) olduğunu belirtiyor.[2]

Ümmet kelimesinin bazı
âyetlerde ?topluluk' anlamında kullanıldığını görüyoruz:
?Sizden, hayra çağıran,
ma'rûfu (iyiliği) emreden, münkeri (kötülüğü) önleyen bir ?ümmet'
(topluluk/cemaat) olsun?? (3/Âl-i İmrân, 104). (Aynı kullanılış için yine
bkz. 3/Âl-i İmrân, 113; 5/Mâide, 66; 7/A'râf, 159, 164, 181; 28/Kasas, 23)[3]


[1]
Büruc: 85/22; Vâkıa: 56/78.

[2]
Müslim, Selâm 38, hadis no: 2241, 4/1759; İbn Mâce, Sayd 2, hadis no: 3205,
2/1069.

[3]
Ahmet Kalkan, İslam Akaidi: 396-397. Ahmet Kalkan, Kur'an Kavramları.