Kavramlar Ansiklopedisi | Kategoriler | Konular

5. ESMÂU'L-HÜSNÂ'YI KORUMADA EDEB  

5

5. ESMÂU'L-HÜSNÂ'YI KORUMADA EDEB

Yüce Allah'ın, her kemâl sıfatın en mükemmeli ve en yücesi ile vasıflandığının
bilinmesi gerekir. O dilemenin en mükemmeli olan İrâde sıfatıyla vasıflanmıştır.

O hikmettir. Ve Yüce Allah'ın Kur'an'da buyurduğu gibi İrâde sıfatı ile dilediği
her şeyin meydana gelmesidir. O şöyle buyurmuştur: ?Dilediği
şeyleri mutlaka yapandır?
(Burûc,

85/16)
O zorluğu değil kolaylığı dilemiştir:

?Allah size kolaylık diliyor, zorluk dilemiyor?
(Bakara,

2/185.)
O, ihsânı ve kullarının üzerindeki nimetini tamamlamayı dilemiştir:

?Allah sizin tevbenizi kabul etmek ister; şehvetlerine uyanlar (kötü arzuların
esiri olanlar) ise büsbütün yoldan çıkmanızı isterler?
(Nisâ,

4/27)
Allah'a tevbe etmeyi ve kullarının şehvetleri arzulamaya meyletmelerini diler:

?Allah size herhangi bir güçlük çıkarmak istemez; fakat sizi tertemiz kılmak ve
size (ihsan ettiği) nimetini tamamlamak ister; umulur ki şükredersiniz?
(Mâide,

5/6)

Kelâm sıfatı da aynı şekildedir. O kendi Zatını, Sıdk, Adl ve Hakk gibi kelam
çeşitlerinin en yücesi olan Kelâm sıfatı ile vasıflandırır.

Fiil de aynı şekildedir. O Zatını fiillerin en mükemmeli ile vasıflandırır. O
Fiil, Adl, hikmet, maslahat ve nimettir.

Yine muhabbet de böyledir. O, Zatını, muhabbetin en yücesi ve en şereflisi ile
vasıflandırdı. Yüce Allah şöyle buyurmuştur:

?Allah onları sever, onlarda Allah'ı severler?
(Mâide,

5/54.)

?Şunu iyi bilin ki, Allah tevbe edenleri de sever, temizlenenleri de sever?
(Bakara,

2/222.)

?Allah ihsanda (iyilik yapanları) bulunanları sever?
(Bakara,

2/195.)

?Allah sabredenleri sever?
(Âl'i İmran,

3/146.)

Bunların dışında olan, dostluk, meyil, sevgi, aşk, gönül bağı ve bunların
bezerleri ile Zatını vasıflandırmadı. Çünkü el-Muhabbet ile isimlenmesi bu
isimlerle isimlenmesinden daha şerefli ve daha mükemmeldir. Dolayısıyla Yüce
Allah hakkında, bunların dışındaki almış olduğu isimler (Kur'ân ve Sünnet'te)
gelmiştir.

Bu isimler gereklerinden ve manalarından ayrılmazlar. Yüce Allah ise bunlarla
vasıflanmaktan münezzehtir. Aynı şekilde kendi Zatını vasıflandırmış olduğu yüce
sıfatların tamamı, Zatını vasıflandırmadıklarından manen ve lafzen daha
mükemmeldir. el-Alîm ve el-Habîr isimleri el-Fakîh ve el-Ârif'den daha
mükemmeldir. el-Kerîm ve el-Cevvâd isimleri es-Sahiy'den (=cömert adam) daha
mükemmeldir. el-Hâlik,el-Bârî ve el-Musavvir isimleri es-Sâni' (=yapan) ve
el-Fâil'den daha mükemmeldir. İşte bundan dolayı bunlar Yüce Allah'ın Esmâu'l-Hüsnâ'sının
içinde gelmemiştir. er-Rahîm ve er-Raûf isimleri de eş-Şefîk (=şefkatli)
isminden daha mükemmeldir.

Yüce Allah'ın Zatına vermiş olduğu isimleri ve sıfatları korumak, onların
üzerinde durmak ve yüce Allah'ın kendi Zatını, isimlerinin ve sıfatlarının
manasına uygun olmadığı için isimlendirmediği şeylerle isimlendirmemeye dikkat
etmek gerekir. Özellikle mücmel (=manası kapalı, zor anlaşılan) veya övgü ve
övgü dışında birkaç manaya geldiği zaman lafız ile değil de manaya uygun olan
ile isimlenir. Çünkü yüce Allah bunlarla ancak mukayyed olarak isimlenir. Bu ise
el-Fâil ve es-Sâni' gibidir. Bunlar ise Esmâu'l-Hüsnâ'nın arasında yer almaz.
Ancak âyeti kerimede Yüce Allah'ın kendi Zatını isimlendirdiği gibi mukayyed
olarak isimlenir. Yüce Allah şöyle buyurmuştur:

?Dilediği şeyleri mutlaka yapandır?
(Burûc,

85/16)

?Allah dilediğini yapar?
(İbrâhim,

14/27),

?(Bu,) her şeyi sapasağlam yapan Allah'ın sanatıdır?
(Neml,

27/88)
Çünkü Fâil ve Sâni' isimleri hem övmek hem de yermek manalarına gelebilir.

Bu manadan dolayı ?Allah daha iyi bilir- el-Mürîd (=dileyen) kelimesi, es-Semî'
ve el-Basîr isimlerinin Esmâu'l-Hüsnâ'nın içinde geldiği gibi gelmemiştir. Aynı
şekilde el-Mütekellim (=konuşan, kelam eden), el-Âmir (=emreden) ve en-Nâhî (=nehyeden,
yasaklayan) kelimeleri de bir kaç manaya geldiğinden dolayı Esmâu'l-Hüsnâ'nın
içinde gelmemiştir. Çünkü Yüce Allah Zatını sıfatların en mükemmelleri ile ve
onların en şereflileri ile vasıflandırmıştır.

Buradan da bazı muteahhirrin alimlerinin (sonradan gelen alimler) yanıldıkları
ve işledikleri çirkin günah anlaşılmaktadır. Çünkü onlar Yüce Allah için her
fiilden bir isim türetmişlerdir. Halbuki o fiilleri ile ilgili isimleri Zatı
hakkında mutlak isim olarak bildirmiş ve Esmâu'l-Hüsnâ'nın içinde de
zikretmiştir. Masala onlar Yüce Allah için el-Mâkir (=tuzak kuran), el-Hâdiu
(=oyun kuran, hile yapan), el-Fâtin (=imtihan eden), el-Mudil (=saptıran), el-Kâtib
(=yazan) gibi isimleri şu âyeti kerimelerden türetmişlerdir:

{وَيَمْكُرُ
اللّهُ}

?Allah da (onlara) tuzak kuruyor?
(Enfâl

8/30)

{وَهُوَ
خَادِعُهُمْ}

?Allah onlara oyun kurar?
(Nîsâ,

4/142.)

{لِنَفْتِنَهُمْ
فِيهِ}

?Kendilerini denemek için?
(Tâhâ,20/131.)

{يُضِلُّ
مَن يَشَاء}
?Dilediğini saptırır?
(Ra'd,

13/27.)

Bu birçok yönden hatadır;

Birincisi:
Yüce Allah bu isimlerle kendi Zatını isimlendirmemiştir. Böyle olunca da bu
isimlerle O'nu isimlendirmek caiz olmaz.

İkincisi:
Yüce Allah mukayyed özel fiiller ile kendi Zatından haber vermiştir. Halbuki
mutlak isimlendirme esnasında bu fiilleri O'na isim olarak nisbet etmek caiz
olmaz.

Üçüncüsü:
Bu isimlerle isimlenmek hem övgü manası hem de yerme manası taşır. Bir yerde
güzel manaya diğer bir yerde de kötü manaya gelir. Böyle olunca da Yüce Allah'ın
bir yerde isimlendirilmesi ve o ismin başka bir yerde kötü bir manaya gelmesi
uygun olmaz. Açıklama olmaksızın Yüce Allah'ın böyle bir isim ile isimlenmesi
imkansızdır.

Dördüncüsü:
Bunlar Yüce Allah'ın kendi Zatını isimlendirdiği Esmâu'l-Hüsnâ'dan değildir.
Nitekim Yüce Allah şöyle buyurmuştur:

?En güzel isimler Allah'ındır?
(A'râf,

7/180.)
Yüce Allah, başka isimlerle değil de ancak bu isimlerle övülmeyi ve hamd
edilmeyi seviyor.

Beşincisi:
Bir kimse bu isimlerle isimlense ve ona denilse ki bu isimler seni övmek ve seni
methetmek içindir. Bu isimlerle isimlenmekten razı olur ve bunları kendisi için
övgü sayarsa sen Mâkir, Fâtin, Muhadiu, Mudil, Lâin, Fâil, Sâni' ve bunlar gibi
sıfatlar sahibisin denilir. Bu isimlerin daha yüceleri Allah'a mahsustur.[1]

* * *


[1]
Tarîku'l-Hicreteyn, s.

404.

ESMAULLAHİ'L-HUSNA
ÇEVİRENİN ÖNSÖZÜ
KİTABI DERLEYENLERİN ÖNSÖZÜ
ALLAH'IN İSİMLERİNİN MANALARI HAKKINDA YAZILMIŞ ESERLER
İBN KAYYİM'İN ESMÂU'L-HÜSNÂ İLE İLGİLİ ÇALIŞMALARI
İBN KAYYİM'İN BU KİTAPTAKİ METODU
KİTABIN İÇERİĞİ
BU KİTABIN ASLI
BU KİTAPTA YAPTIĞIMIZ UYGULAMA
YÜCE ALLAH'IN İSİMLERİNİ VE SIFATLARINI TANIMAK
Sıfatların Delillerinin, Kur'ân'dan ve Sünnet'ten Olması  
Allah'ın İsimlerini ve Sıfatlarını Bilmenin, İlimlerin En Yücesi Olması  
Yüce Sıfatlara İmanın, İslâm'ın Esaslarından Olması  
YÜCE ALLAH'IN EN GÜZEL İSİMLERİNİN ASILLARI
Bütün Peygamberlerin, Akidenin Esasları Üzerinde İttifak Etmesi
İsimlere ve Sıfatlara Bakış Açısı  
ESMÂU'L-HÜSNÂ'NIN GEREKTİRDİKLERİ
Güzel Teklifde, Emirde ve Nehiydeki İki Yol
Yüce Allah'ın İsimlerinin, İfade Ettiği Manayı ve Bağlantı Kurduğu Şeyleri Gerektirmesi
Esmâu'l-Hüsnâ ile Yüce Allah'ı Övmenin Üslubu
ESMÂU'L-HÜSNÂ İLE TEVESSÜL
5. ESMÂU'L-HÜSNÂ'YI KORUMADA EDEB  
ESMÂU'L-HÜSNÂ'YI KÖTÜLÜKTEN TENZİH ETMEK  
Rasulullah (s.a.v.)'in ?Kötülük Sana ulaşamaz? Sözünün Manası
YÜCE ALLAH'IN, EN GÜZEL İSİMLERİYLE VE YÜCE SIFATLARIYLA TECELLÎ ETMESİ
ESMÂU'L-HÜSNÂ'NIN, YÜCE ALLAH'IN ZATINA VE BİRLİĞİNE DELALET ETMESİ
Esmâu'l-Hüsnâ'nın, Yüce Allah'ın Hikmetine ve Kudretine Delalet Etmesi         
AHKÂM ÂYETLERİ VE YÜCE ALLAH'IN SIFATLARIYLA İLGİLİ ÂYETLER
YÜCE ALLAH'IN SIFATLARI HAKKINDAKİ ÂYETLERDE TE'VİLİN OLMAMASI
YÜCE ALLAH'IN ZATI, SIFATLARI VE İSİMLERİ HAKKINDA BAHİS
ESMÂU'L-HÜSNÂ VE  ESMÂU'L-HÜSNÂ'DAN SELBİN NEFYEDİLMESİ
ALLAH
er-RAHMÂN - er-RAHÎM
el-MELİK - el-HAKK
el-KUDDÛS
es-SELÂM
el-CEBBÂR - el-MÜTEKEBBİR
el-BASÎR
el-AZÎZ
el-HÂKİM - el-ALÎM - el-ALLÂM
es-SEMÎ'  -  el-BASÎR 
el-ADL
el-LATÎF
el-HALÎM - el-AFUVV
eş-ŞÂKİR - eş-ŞEKÛR
el-ALİYY
el-KEBÎR - el-MÜTEKEBBİR
el-HAFÎZ
er-RAKÎB - eş-ŞEHÎD
el-HAMÎD - el-MECÎD
el-VEDÛD - eş-ŞEKÛR
el-HAYY  -  el-KAYYÛM
el-VÂHİD ?  el-AHAD
es-SAMED
el-GANİYY - el-KERÎM
es-SABÛR
el-CEMÎL
er-REFÎK
el-MUĞÎS
İSİM VE MÜSEMMÂ (=İSMİN İFADE ETTİĞİ MANA) İsimlerin, İfade Ettiği Manalar (=Müsemmâ) İçin Çeşitli Kalıplar İçermesi
İsmin, İfade Ettiği Manayı (=Müsemmayı) Gerektirmesi  
Yüce Allah'ın Sıfatlarının, İsminin (İhtiva Ettiği) Mananın İçinde Olması
Yüce Allah'ın Kelamının, İsminin (İhtiva Ettiği) Mananın İçinde Olması
Allah'ın Güzel İsimleri Hakkındaki Eşanlamlılık ve Farklılıklar
En Üstün Sıfatları Tanıma
SIFATLARI VE NA'TLARI TANIMA Sıfat ve Na't Arasında Üç Yönden Fark Olması
?Allah? İsminin Kökeni
?Allah? İsminin Etimolojisi
?Subhâneke Allahümme? Kelimesinin Anlamı
Duanın Kısımları
?Tebâreke? (=Yüceler Yücesi) Kelimesinin Anlamı
Allah'ın, Kemâl Sıfatları ile Celal Na'tlarının Çok Olması
Yüce Allah'ın, ?Şüphesiz ki, Rabb'im dosdoğru bir yol üzerindedir? (Hûd 11/56) Sözünün Anlamı
Bazı Âyetlerde Geçen (=yakın) Kelimesinin Anlamının Açıklanması
Yüce Allah'ın ?O, her an yaratma halindedir? Sözünün Anlamı
Yüce Allah'ın  ?De ki Göklerde ve yerde Allah'tan başka kimse gaybı bilmez. Onlar, ne zaman yeniden diriltileceklerini bilmezler? Sözünün Anlamı
İBN KAYYİM'İN, KİTABI HAZIRLAYANLARIN VE TERCÜME EDENLERİN BAŞVURDUĞU KAYNAKLAR