Kavramlar Ansiklopedisi | Kategoriler | Konular
6) Meslek
6
6) Meslek:
Evlenecek erkek ile kadının
velilerinin iş ve meslekleri arasında şeref ve itibar bakımından büyük bir
farkın bulunmaması halidir. Sanat ve mesleklerin itibar bakımından yer ve zaman,
kişilere göre değişmesi sebebiyle hangi mesleğin diğerine denk olduğu konusunda
bir kural koymak mümkün değildir. Bu hususta örf-adet ve toplum anlayışını
dikkate almak uygundur. Meslekte kefâete itibar Ebû Yusuf ve İmam Muhammed'in
görüşüdür. Ebû Hanife'den bu konuda olumlu ve olumsuz iki görüş nakledilmiş
olmakla birlikte açık olan itibar edilmemesidir (el-Kâsânî, a.g.e., II, 320;
Dâmad, a.g.e., I, 342; M. Ebû Zehra, a.g.e., s. 140-141; O. N. Bilmen, Istilâhât-ı
Fıkhıyye Kamusu, İstanbul 1985, II, 67). Mâlikî hukukçular böyle bir şartın asla
gerekli olmayacağını ve bunun İslâm'ın ruhuna aykırı olduğunu ifade ederler.
Evlilik akdinde kefâete itibar
lüzum (bağlayıcılık) şartıdır. Kadın kendisine denk olmayan erkekle evlendiğinde
akit sahih olmakla birlikte velilerin evliliğe itiraz ve fesih hakları vardır.
Bu haklarını kullanmadıklarında akit lüzum ifade eder (bağlayıcı hale gelir)
(el-Kâsânî, a.g.e., II, 317; Düsûkî, a.g.e., II, 249; Şirbînî, a.g.e., III, 164;
Şîrâzî, a.g.e., II, 40; Behûtî, a.g.e., II, 67).
Kefâet kadın ve velîlerin
hakkıdır. Âkıl ve bâliğa olmuş bir kadın kendine denk bir erkekle evlenebilir.
Bu durumda velî'nin itiraz ve fesih hakkı yoktur. Velî, kadını denk olmayan
birisiyle evlendirmesi durumunda kadının itiraz ve fesih hakkı vardır. Bu konuda
ittifak vardır. Fesih hakkı asabeden olan velilere aittir. Kadının hamileliği
açıkça ortaya çıkmadıkça evliliği sona erdirebilirler. Velîlerin birden fazla
olması durumunda Ebû Hanîfe ve imam Muhammed'e göre bir kısmının evliliğe rızası
diğerlerinin fesih hakkını düşürür. Onlara göre bu bir haktır ve bölünemez.
Maliki, Şafii, Hanbelîler ve Hanefilerden Ebû Yusuf ve Züfer'e göre ise eşit
seviyedeki velîlerin herbirinin ayrı ayrı fesih hakları vardır. Birisinin kefâet
konusundaki hakkını düşürmesi diğerîninkini düşürmez. Yine çoğunluğa göre kefâet
erkeklerin kadınlara denkliği konusunda aranır ve akdin başlangıcına ait bir
konudur. Evlendikten sonra kefâetin bozulması akde zarar vermez (el-Kâsânî,
a.g.e., II, 317-320; İbnu'l-Hümâm, a.g.e., II, 424; Düsûkî, a.g.e., II, 249;
Şirâzî, a.g.e., VI, 40; Şîrbînî, a.g.e., II, 164; İbn Kudâme, a.g.e., VI, 481;
Behûtî, a.g.e., V, 65; M. Ebû Zehra, a.g.e., s. 142-145; Zühaylî, a.g.e., VI l,
234 vd.).
Ayrıca kadın emsal mehrinden az
bir mehirle evlenmişse velî hâkime başvurarak, bu evliliği feshettirebilir.
Ancak nikâh mehrin eksik olmasıyla sakatlanmışsa, Ebû Hanîfe'ye göre, önce
erkekten mehir tamamlaması istenir. Ebû Yûsuf ve imam Muhammed'e göre ise, eksik
mehirden dolayı velilerin itiraza ve nikâhı feshe hakları yoktur. Çünkü mehrin
on dirhemden fazla miktarı kadının hakkı olduğundan, bunun üzerinde dilediği
şekilde tasarruf edebilir (Geniş bilgi için: es-Serahsî, el-Mebsût, V, 22, 30;
elKâsânî, a.g.e., II, 317, 321; İbnü'l Hümâm, a.g.e., II, 417, 426; Hamdi
Döndüren, Delilleriyle İslâm Hukuku, İstanbul, 1983, s. 259-269).
Kefâetin yokluğu sebebiyle
karı-kocayı ayırmak hâkimin hükmü ile olur ve vukubulan fesih, talâktan sayılmaz
(Ö. N. Bilmen, a.g.e., II, 70-71).
Sonuç olarak, evlilikte İslâmî
şuurdan yoksun velilerin, özellikle kadın üzerindeki olumsuz etkilerini
azaltmayı ve kadını korumayı amaçlayan denklik meselesi, evlenilecek kadını
seçmede önemini kaybeder. Bir hadis-i şerifte şöyle buyurulur: "Kadın dört şey
için nikâh edilir; malı, aile şeref i, güzelliği ve dindarlığı için. Ey eli
toprak olası insanoğlu, sen dindar Ye ahlâkı güzel olanını tercih et" (Buhârî,
Nikâh, 15; Ebû Dâvud, 2; Nesâî, Nikâh, 13; İbn Mâce, Nikâh, 6; Dârimî, Nikâh, 4;
Mâlik, Muvatta', Nikâh, 21; Ahmed b. Hanbel, Müsned, II, 428). Burada, kadın
bakımından "dindarlık ve ahlâk güzelliği"ne dikkatin çekilmesi, diğer vasıfların
aranmayacağı anlamına gelmez. Ancak mü'minlerin evliliklerinde ilk aranacak
vasfın bu olduğunu ifade eder.[1]
[1]
Saffet Köse, Şâmil İslâm Ansiklopedisi, c.3, s. 327-329.
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.