Kavramlar Ansiklopedisi | Kategoriler | Konular
Îsâr
Îsâr
Îsâr:
Kendi için gerekli olan bir şeyi,
zarar ve sıkıntılara katlanarak kendisi kullanma yerine, başkalarının
istifadesine sunmak sureti ile yapılan cömertlik. Bunun Asr-ı Saâdet'teki
misâli; Medineli müslümanların (Ensâr), Mekke'li Muhâcirleri şehirlerine dâvet
edip onları her şeylerine ortak ederek Allah Teâlâ'nın takdirini kazanmalarıdır.
(bkz. 59/Haşr, 5). Bir başka örnek de Hz. Ebû Bekir'in Hicret esnasında mağarada
hayatını tehlikeye atarak canını, sevdiği Hz. Peygamber için fedâ etmesidir (9/Tevbe,
40).
Kur'ân-ı Kerîm'de cömertlik, cihad
ile aynı seviyede tutulmakta; Allah'ın insanlara verdiği rızıktan diğer kulların
da yararlandırılması istenmektedir (2/Bakara, 254). Cömertliğin, kıyamet gününde
insanı her türlü sıkıntı, elem ve kederden kurtarmaya vesile olacağı
bildirilmektedir (2/Bakara, 222). Bazı âyetlerde cömertlik alışverişe
benzetilmekte; Allah Teâlâ'ya verilen bir borç olarak temsil edilmektedir
(2/Bakara, 244; 5/Mâide, 13; 57/Hadîd, 11).
Kalpler cömertlik sayesinde
temizlenir (92/Leyl, 17-20). Çünkü, küfür ve nifaktan sonra kalbi karartan
âmillerden biri de, aşırı mal sevgisi ve servete bağlılık arzusudur. Nitekim
Kur'an-ı Kerîm'de; "Serveti de düşkünce seviyorsunuz." (89/Fecr, 20)
buyurulur. İşte bu sevgi ile insan, "Ben bu malı sarfedersem bana bir şey
kalmaz" korkusuna düşer ve hemen şeytan harekete geçer: "Şeytan sizi
fakirlikle korkutur, size cimriliği emreder." (2/Bakara, 268). Oysa ki Allah
Teâlâ'nın bildirdiğine göre; "Mal ve servet insan için bir imtihandır."
(39/Zümer, 49-52). Bu imtihandan başarılı çıkmanın yolu da cömertliktir (64/Teğâbün,
15-17).
İnsanların cömertlikten kaçmasının
sebepleri başında: "Benim olan varlığı başkalarına niçin vereyim?" duygusu ile,
"Başkalarına verirsem,benim varlığım azalır ve zaruret zamanında zahmete
düşerim" düşüncesi gelir. İslam dini ise bu duygu ve düşünceyi kökünden
kaldırmıştır. İslâm'a göre mal ve servet herhangi bir şahsın inhisarı altında
değildir. Mal ve servet yalnız Allah Teâlâ'nındır. Her şeyin gerçek Mâlik'i
O'dur (3/Âl-i İmrân, 179; 57/Hadîd, 10). Kur'ân-ı Kerîm'de bu durum yirmiyi
aşkın âyette vurgulanmaktadır. Mülk Allah Teâlâ'nın olduğuna göre, tabiî olarak
sahibinin yolunda sarfedilmesi, iman eden kimse için en mâkul bir hadise olarak
değerlendirilir. Mü'mindeki cömertlik duygusu da bu düşünceden kaynaklanır.
Hz. Peygamber, şöyle buyurur:
"Cömert kişi, Allah'a yakın, Cennet'e yakın, insanlara yakın ve Cehennem
ateşinden uzaktır. Hasis insan, Allah'tan uzak, Cennet'ten uzak ve Cehennem
ateşine yakındır. Cömert cahil, ibadet eden cimriden Allah'a daha sevimlidir."
(Tirmizî, Birr, 40) "Gıbta edilecek kişilerden biri de cömertlerdir" (Buhârî,
Temennâ, 5; Tevhid, 45). Peygamberimiz, insanlara dünyada yaşadıkları sürece
cömert olmalarını, işi öldükten sonraya bırakmamalarını tavsiye eder:
"Sadakanın en iyisi bizzat kendisinin vereceği sadakadır. Sadaka sağ iken,
malınız elinizde iken, istediğiniz kimseye istediğiniz kadar verdiğinizdir.
Yoksa can boğaza geldikten sonra geç kalmış olursunuz. Sizden sonrakiler
istediklerini yapar." (Buhârî, Vesâya, 14)
Abdullah b. Abbâs, Hz.
Peygamber'in cömertliğini şöyle anlatır: "Allah'ın Rasûlü, insanların en cömerdi
ve en iyilik severi idi. Ramazan'da Cebrâil ile beraber bulunduğu zamanlarda her
şeyini verirdi." Cebrâil, her Ramazan gecesi Rasûlullah'ın yanına gelir, ona
Kur'an öğretirdi. Cebrâil şöyle derdi: "Allah'ın Rasûlü bereket getiren
rüzgârlardan daha cömerttir." (Müslim, Fezâil 12, hadis no: 2308)
Câbir b. Abdullah şöyle derdi: "Rasûlullah
(s.a.s.) kendisinden herhangi bir şey istendiğinde, asla, ?hayır' dememiştir."
(Yusuf Kandehlevî, Hayâtü's-Sahâbe, III, 1181). Hz. Ali'den şöyle rivâyet
edilmiştir: "Rasûlullah'dan bir şey istendiği zaman, eğer bu isteği yerine
getirmek isterse, ?peki' derdi. Yapmak istemediği zaman da susardı. Hiç bir şey
için ?hayır' dememiştir" (Yusuf Kandehlevî, aynı yer).
"Öyle zamanlar yaşadık ki,
aramızdan hiç biri, müslüman kardeşinden daha çok altın ve gümüşe sahip olmayı
düşünmedi..." diyen Abdullah b. Ömer (r.a.)'ın sözü, bize, ashâbın cömertlik ve
isâr konusunda nasıl davrandığını göstermektedir. Şu halde, sonradan pişmanlık
duymamak için, müslümanın cömert davranarak Allah Teâlâ'nın kendisine ihsan
ettiği malını sağlığında Allah yolunda ve O'nun rızâsına uygun bir biçimde
harcaması gerekir.
Cenâb-ı Hak şöyle buyuruyor:
"Sizden birinize ölüm (alâmetleri) gelip de: "-Ey Rabbim, beni yakın bir zamana
kadar geciktirsen de, sadaka versem ve sâlihlerden olsam" demeden önce size,
rızık olarak verdiğimiz şeylerden (Allah yolunda) harcayın." (63/Münâfikûn,
10). Gazzâli der ki: "Malı olmayan kişide hırs değil kanaat olmalıdır. Malı olan
kişide ise cimrilik değil cömertlik olmalıdır."[1]
[1] Ahmed
Sezikli, Şamil İslâm Ansiklopedisi, c. 1, s. 322-323
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.