Kavramlar Ansiklopedisi | Kategoriler | Konular

4) Savaş yolu ile ele geçirilen toprakların dağıtılması

4

4) Savaş yolu ile ele geçirilen
toprakların dağıtılması

Bu konu tartışmalıdır. Hanefilere
göre, İslâm devlet başkanı fethedilen topraklardan sahipli olanlar hakkında;
önceki yöneticilere ait olanların dışında kalanın beşte birini beytülmale
ayırdıktan sonra, gazilere dağıtmak veya eski sahiplerinin elinde bırakarak
kendilerinden harac almak şıklarından birini tercih edebilir (es-Serahsi, el-Mebsût,
Mısır, 1331, X, 15; el-Kâsânî, Bedâyiu's-Sanâyi', 2. baskı, Beyrut,1394/1974,
VII, 118; eş-Şevkânî, Neylü'l-Evtâr, VIII, 16-17; Ebû Yûsuf, a.g.e., s. 68-69).
Hz. Ömer'in Irak ve Sûriye toprakları üzerindeki uygulaması buna örnek
gösterilebilir.

İmam Şafiî'ye göre, devlet başkanı
savaş yolu ile fethedilen beldenin işlenen veya değerli olan topraklarını, diğer
ganimet malları gibi, beşte bir beytülmal hissesi ayrıldıktan sonra gazilere
dağıtmak zorundadır. Ancak, gazilerin haklarından ferağat etmeleri halinde bu
topraklar devlete kalabilir (eş-Şâfiî, el-Ümm, III, 181; eş-Şevkânî, a.g.e.,
VIII, 14-17; İbnü'l-Hümâm, Fethu'l-Kadir, VI, 328).

İmam Mâlik'e göre, fethedilen
arazi prensip olarak dağıtılmaz. Bütün müslümanlar lehine vakıf gibidir. Ancak
İslâm devlet başkanı bu arazilerin dağıtılmasında toplum yararı görürse dağıtmak
yoluna da gidebilir (Mâlik, el-Müdevvene, III, 26, 27; el-Muvatta, II, 470;
İbnü'l-Hümâm, a.g.e., VI, 32).

Ahmed b. Hanbel'e göre ise, İslâm
devlet başkanı fethedilen yer toprakları ile ilgili olarak, müslümanların
yararını gözetmek şartıyla, seçimlik hakkına sahiptir. İslâm toplumu adına
vakfetmek, beşte biri ayırdıktan sonra dağıtmak, kısmen dağıtmak şıklarından
birisini tercih edebilir. Nitekim, Rasulullah (s.a.s) her üçünü de yapmıştır.
Benu Kurayza ve Benu Nadir arazini dağıtmış, Mekke arazisini dağıtmamış, Hayber
topraklarını ise kısmen dağıtmıştır (İbnü'l-Hümam, a.g.e., VI, 32; eş-Şevkânî,
a.g.e., VIII,14-17; Fahri Demir, a.g.e., s. 202 vd.).