Kavramlar Ansiklopedisi | Kategoriler | Konular

Gazap; Anlam ve Mâhiyeti

Gazap

Gazap; Anlam ve Mâhiyeti

Gazap; kızmak, öfkelenmek,
kızgınlık, intikam alma ve cezalandırma isteği anlamlarına gelir. Nefsin hoşa
gitmeyen bir şey karşısında intikam arzusuyla heyecanlanması; infiâle kapılmak,
öfke, hışım, hiddet, düşmanlık ve saldırıya meyleden haline gazap denilir.
Fıkıh açısından gazap halinde
yapılan işlerde bazı istisnalar getirilmiştir. Meselâ, gazap halinde kinâye
sözlerle boşama, niyet olmadıkça geçerli değildir. Kocanın kızarak eşine,
?babanın evine git? demesi gibi. Hâkim gazaplı iken hüküm veremez (Müslim,
Akdıye 16). Ahlâkî yönden, gazap hakkında şu hükümler dikkate alınmalıdır: Hz.
Peygamber (s.a.s.) şöyle buyurmuştur: ?Gazap, bütün kötülükleri kendinde
toplar.? (Ahmed bin Hanbel, 5/373). ?Gazap şeytandandır.? (Ahmed bin
Hanbel, 4/226)

Kur'ân-ı Kerim, takvâ sahibi
olan mü'minlerin öfkelerini yuttuklarını ve affedici olduklarını vurgular
(3/Âl-i İmrân, 134). Öfkesini yutkunmayan insanların nasıl kötülükler
işledikleri, bir hiç yüzünden nasıl birçok cinayet işlendiği ve kötülükten sonra
öfkesi geçenlerin nasıl pişman oldukları her zaman görülmektedir. ?Öfkeyle
kalkan zararla oturur? denilir. Haklı bir dâvâda bile olsa gazabı yenip karşı
tarafı affetmek, büyük bir meziyettir. Mü'minlerin örnek alması gereken
Rasûlullah (s.a.s.)'ın ahlâkı böyle idi. İslâm'da nefis için kızmak yoktur.
Mücâdele ve mücâhede Allah içindir. Hz. Ömer'in halifeliği döneminde bir sarhoşa
rastlayıp had uygulatması üzerine sarhoş ona sövmüş, Hz. Ömer onu bırakarak
şöyle demiştir: ?Beni gazaplandırdı. Ceza verirsem nefsime yardım etmiş olurum.
Ben bir kimseyi nefsim için azarlayıp dövmeyi sevmem.?
Aşırı gazap, aklın öyle bir
âfetidir ki, en latif varlığı bile mecnun haline getirip hunhar bir canavara
dönüştürebilir. Hiddet; akıl ve idrâkin yerine heyecan, dürüstlüğün bitişi,
gözlerin görmemesi, kulakların duymaması demektir ve böyle birini ne din, ne
kanun ne de nasihatçilerin öğütleri engelleyemez. Hiddetle başlayan, cinnet
geçirerek kötülük yapar, sonra da pişman olur.
Rivâyete göre, Hz. İsa'ya
?Âlemde en zorlu ve şiddetli olan şey nedir?? diye sorulduğunda o şöyle
buyurmuştur: ?Her şeyden şiddetli olan Allah'ın gazabıdır. Ondan cehennemler
bile bizim gibi titrer.? ?Bundan kurtuluş yolu nedir?' diyene de: ?Kendi
gazabını terk? demiştir. Gazap, kişiye edebi kaybettirir; edep kaybolunca da
insanın yapamayacağı rezillik yoktur. Çoğunlukla hiddetlenmenin zararı sahibine
aittir. En kötü gazap hali tez gelip geç gidendir. Bu, kişiyi intikamcı yapar ve
helâkine sebep olur. Rahmet peygamberi ve en güzel ahlâkı tamamlamak üzere
gönderilmiş olan Önderimiz: ?Mü'minlerin imanca en olgun olanları ahlâkça en
iyi olanlarıdır? buyurmuştur. (1)