Kavramlar Ansiklopedisi | Kategoriler | Konular
3) İbdâ' ve İllet-i Gâiyye Delîli
3
3) İbdâ' ve
İllet-i Gâiyye Delîli
İçinde bulunduğumuz âleme
dikkatle bakacak olursak, onun çok güzel ve çok mükemmel olarak ve daha önce bir
benzeri olmadan vücuda getirildiğini görürüz. Gökyüzü, güneş, ay, hülâsa
canlı-cansız her varlık bir amaç için yaratılmıştır. Âlemde varolan hiçbir eşya
faydasız, maksatsız ve boş yere yaratılmamıştır. Bu âlem bir güzellik, gaye ve
vesîleler toplumudur. Âlemde en değerli varlık olan insan, rastgele vücuda
gelmiş, sebepsiz ve gayesiz bir varlık değildir. Her azasıyla güzel, mükemmel,
faydalı ve maksatlıdır. İnsanın yaratılışı güzel ve mükemmel olduğu gibi,
yaratılış gayesi de Allah'ı bilmek, tanımak ve O'na ibadet etmektir. İnsanın
olduğu gibi, canlı-cansız her mevcudun da varlığının bir gayesi, hikmet ve
faydası vardır. İşte âlemde görülen canlı ve cansız varlıklardaki ibdâ ve
gayeler manzumesi; bütün bunları icat edip yaratan bir yaratıcının varlığını,
aynı zamanda o varlığın ilim ve kudret sahibi bir ilâh olduğunu isbat eder. Her
şeyi bir maksada göre yaratan bu varlık, Vâcibu'l-Vücud olan Yüce Allah'tır.
Kur'an-ı Kerîm'de bu delîli dile getiren bir çok âyet vardır.[1]
Netice olarak diyebiliriz ki;
inat ve garazdan uzak her sâlim akıl sahibi, Allah'ın kendisine lûtfettiği aklı
kullanarak esere bakıp müessiri, binaya bakıp bânîsini, yaratılmışlara bakıp
yaratıcısını keşfedebilir. Bunun için Allah, Kur'an'ın bir çok yerinde, zatının
varlığına delil olabilecek eserlere bakmalarını, onun üzerinde düşünmelerini,
akletmelerini istemektedir. Aklı delillere ilâveten Allah'ın varlığını isbat
eden naklî delillere de kısaca göz atalım.
[2]
[1]
Bakara: 2/22; Nebe': 78/6-16, ...
[2]
Cengiz Yağcı, Şamil İslam Ansiklopedisi: 1/115.
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.