Kavramlar Ansiklopedisi | Kategoriler | Konular
38) Hukukullah
38
38) Hukukullah:
Allah'ın
hakları, Allah'a âit olan haklar demektir. Hukuk, hak kelimesinin çoğulu olup
"haklar" demektir. Hukukullah tâbiri "Allah'a âit haklar" anlamına gelip, buna
toplum veya âmme hukuku da denir.
İslâm hukukunda, haklar bir tasnife göre Allah hakkı (hukukullah) ve kul hakkı (hukuku'l-ibâd)
olmak üzere ikiye ayrılır. Kul hakkı; kendisiyle, şahsa ait maslahatların
(yarar) korunması kastedilen haklardır. Bunlar; sağlığın, çocukların ve malın
korunması gibi genel veya mâlikin mülkü, satıcının semen, alıcının mebî (satılan
mal) üzerindeki hakkını korumak gibi özel nitelikli haklar olabilir. Bunlarda,
indirim, af, sulh, ibrâ veya mubah kılma gibi tasarruflar mümkündür. Miras
cereyan eder, her bir suçta ceza tekrar eder.
Allah hakları (hukukullah) ise; kendisiyle Allah'a yaklaşmak, O'nu ta'zîm etmek
ve dininin sembollerini (şeâir) ayakta tutmak veya toplum yararını
gerçekleştirmek kasdolunan haklardır. Bunlar, terkeden için tehlikesinin
büyüklüğü ve sağladığı yararın kapsamlı olması yüzünden Allah'a nisbet
edilmiştir. Allah'a yaklaşmakla ilgili olan haklar şunlardır: Namaz, oruç, hac,
zekât, cihâd, emr-i bi'l-ma'rûf ve nehyi ani'l-münker, nezir, yemin, gerek
hayvan kesimi ve gerekse meşrû herhangi bir ise başlarken besmele çekmek gibi.
Toplum yararıyla ilgili olan haklara ise; suçları önleyici tedbirler almak,
zinâ, kazf (zinâ iftirâsı), hırsızlık, yol kesme, sarhoşluk veren maddeleri
kullanmak gibi suçların cezâları ile ta'zîr cezâlarını (devletin koyduğu
cezâlar) uygulamak, nehir, yol, mescid gibi topluma âit yerlerin ortak
kullanımını sağlamak gibi haklar örnek verilebilir.
Allah haklarında, indirim, af veya sulh câiz değildir. Bunları değiştirmek de
câiz olmaz. Hırsızlık cezâsı, dâvâ açıldıktan sonra, mağdurun affı veya hırsızla
anlaşması, zinâ cezâsı da kocanın veya başkasının affı, yahut kadının nikâhlanma
yoluyla kendisini mubah kılması hallerinde bile düşmez. Bu haklar miras yoluyla
geçmez. Mirasçılar, miras bırakan vasiyet etmedikçe, onun zekât, hac, adak,
fidye gibi ibâdet borçlarından sorumlu değildir. Mirasçı, mûrisin işlediği
suçtan dolayı da sorumlu tutulamaz.
Allah haklarında tedâhül cereyan eder. Bir kimse defalarca zinâ etse, hırsızlık
yapsa, tek cezâ yeterli olur. Çünkü cezâdan maksat; caydırmak, yıldırmak ve
korkutmaktır. Bu da gerçekleşmiş olur. Bu suçların cezâsını uygulamak hâkime ait
bir görevdir.[1]
[1]
es-Serahsî, el-Mebsût, Matbaatü's-Saade, IX, 185;
el-Kâsânî, Bedâyiu's-Sanâyi', Beyrut 1328/1910, VII, 55 vd.; ez-Zühaylî, el-Fıkhu'l-İslâmî
ve Edilletüh, 2. baskı, Dımaşk 1405/1985, IV, 13, 14. Şamil İslam
Ansiklopedisi: 3/16-17.
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.